📚 10. Sınıf Felsefe 2. Dönem 1. Yazılı (2. Senaryo) İçin Hazırlık Rehberi
Bu rehber, 10. sınıf felsefe dersinin 2. dönem 1. yazılısına (2. senaryo) hazırlanmanıza yardımcı olacak temel konuları ve olası soru tiplerini içermektedir. Başarılar!
🤔 Bilgi Felsefesi (Epistemoloji)
Bilgi felsefesi, bilginin ne olduğunu, nasıl elde edildiğini ve sınırlarını inceler. İşte bilmeniz gereken bazı temel kavramlar:
- 💡 Bilgi Nedir? Bilgi, doğruluk, inanç ve gerekçelendirme unsurlarını içeren bir kavramdır. Bir şeyin bilgi olabilmesi için doğru olması, o şeye inanılması ve inanmak için geçerli sebeplerimizin olması gerekir.
- 🤔 Bilgi Türleri:
- 🍎 Olgusal Bilgi: Dünyayla ilgili gerçeklere dayanan bilgidir. Örneğin, "Türkiye'nin başkenti Ankara'dır."
- 🔑 Edimsel Bilgi: Bir şeyi nasıl yapacağımızı gösteren bilgidir. Örneğin, "Bisiklet sürmeyi bilmek."
- 🤝 Tanıdık Bilgi: Bir kişi, yer veya nesne hakkında doğrudan deneyim yoluyla elde edilen bilgidir. Örneğin, "Arkadaşımı tanımak."
- 🔎 Bilgi Kaynakları: Bilgiyi nasıl elde ederiz?
- 👁️ Duyu Deneyimi (Empirizm): Bilginin duyular aracılığıyla elde edildiğini savunan görüştür. John Locke bu görüşün önemli temsilcisidir.
- 🧠 Akıl (Rasyonalizm): Bilginin akıl yoluyla elde edildiğini savunan görüştür. René Descartes bu görüşün önemli temsilcisidir.
- 📣 Otorite: Güvenilir kabul edilen kaynaklardan (kitaplar, uzmanlar vb.) elde edilen bilgidir.
- ❓Şüphecilik (Septisizm): Bilginin mümkün olmadığını veya kesin bilgiye ulaşmanın imkansız olduğunu savunan felsefi görüştür.
🌍 Varlık Felsefesi (Ontoloji)
Varlık felsefesi, varlığın ne olduğunu, temel özelliklerini ve var olanların çeşitliliğini inceler.
- 🧱Varlık Nedir? Varlık, var olan her şeydir. Gerçekten var olan (somut) ve zihinde var olan (soyut) şeyler de varlığa dahildir.
- ➕Varlık Türleri:
- 🧱Somut Varlık: Maddesel olarak var olan ve duyularımızla algılayabildiğimiz varlıklardır. Örneğin, taş, ağaç, insan.
- 💡Soyut Varlık: Maddesel olmayan, zihinsel varlıklardır. Örneğin, sayılar, düşünceler, kavramlar.
- 💫 İdealizm: Varlığın temelinde düşüncenin veya bilincin olduğunu savunan görüştür. Gerçekliğin zihinsel bir yapı olduğunu ileri sürer.
- 🌳 Materyalizm: Varlığın temelinde maddenin olduğunu, her şeyin maddeden türediğini savunan görüştür.
- 🎭 Düalizm: Varlığın hem madde hem de düşünceden oluştuğunu savunan görüştür. Madde ve ruhun (veya zihin) birbirinden ayrı ve etkileşim halinde olduğunu ileri sürer.
⚖️ Ahlak Felsefesi (Etik)
Ahlak felsefesi, doğru ve yanlış davranışları, iyi ve kötü kavramlarını, ahlaki değerleri ve ilkeleri inceler.
- 🍎 Ahlak Nedir? Ahlak, bir toplumda veya grupta kabul gören doğru ve yanlış davranış kurallarıdır.
- ✅ Evrensel Ahlak Yasası: Tüm insanlar için geçerli olan, zamandan ve mekandan bağımsız ahlaki ilkelerdir. Böyle bir yasanın var olup olmadığı tartışma konusudur.
- 🎯 Ahlaki Değerler:
- ❤️ Adalet: Herkese hak ettiğini vermek, eşit davranmak.
- 🤝 Dürüstlük: Doğruyu söylemek, yalan söylememek.
- 🫂 Sorumluluk: Davranışlarımızın sonuçlarını üstlenmek.
- 🕊️ Hoşgörü: Farklılıklara saygı duymak.
- 💡 Faydacılık (Utilitarizm): Bir eylemin ahlaki değerini, sağladığı faydaya göre değerlendiren görüştür. En çok sayıda insana en çok faydayı sağlamayı amaçlar.
- 義務 Ödev Ahlakı (Deontoloji): Bir eylemin ahlaki değerini, sonuçlarına değil, ahlaki kurallara uygunluğuna göre değerlendiren görüştür. Immanuel Kant bu görüşün önemli temsilcisidir.
Umarım bu rehber, felsefe yazılısına hazırlanmanıza yardımcı olur! Unutmayın, felsefe sadece ezberlemek değil, düşünmek ve sorgulamaktır.
