🧠 2026 TYT Biyoloji: Eşik Değer Nedir?
Hücrelerin uyarılabilmesi için belirli bir minimum uyarı şiddetine ihtiyaç vardır. İşte bu minimum uyarı şiddetine
eşik değer denir. Eşik değerin altındaki uyarılar hücrede tepki oluşturmazken, eşik değeri aşan uyarılar her zaman aynı şiddette tepkiye neden olur. Bu duruma "ya hep ya hiç" prensibi denir.
⚡ Aksiyon Potansiyeli Nedir?
Aksiyon potansiyeli, sinir hücreleri ve kas hücreleri gibi uyarılabilir hücrelerde meydana gelen ani ve geçici elektriksel değişimlerdir. Bu değişimler, hücre zarındaki iyon kanallarının açılıp kapanmasıyla gerçekleşir. Aksiyon potansiyeli, sinir hücreleri arasında bilginin iletilmesini sağlar.
🎯 Aksiyon Potansiyelinin Aşamaları
-
🌊 Dinlenme Potansiyeli: Hücre uyarılmadığı durumda zar potansiyeli yaklaşık -70 mV civarındadır. Bu durum, hücrenin iç ve dış yüzeyi arasındaki iyon dağılımındaki farklılıktan kaynaklanır.
-
⬆️ Depolarizasyon: Hücreye gelen bir uyarı, zar potansiyelini eşik değere (yaklaşık -55 mV) ulaştırdığında sodyum ($Na^+$) kanalları açılır. Hücre içine hızla $Na^+$ iyonları girişi olur ve zar potansiyeli pozitifleşir.
-
⬇️ Repolarizasyon: Zar potansiyeli yaklaşık +30 mV'a ulaştığında $Na^+$ kanalları kapanır ve potasyum ($K^+$) kanalları açılır. $K^+$ iyonları hücre dışına çıkarak zar potansiyelini tekrar negatife düşürür.
-
📉 Hiperpolarizasyon: $K^+$ kanalları yavaş kapandığı için zar potansiyeli dinlenme potansiyelinin altına düşebilir. Bu duruma hiperpolarizasyon denir. Daha sonra sodyum-potasyum pompası ($Na^+/K^+$ ATPaz) iyonları eski haline getirerek dinlenme potansiyeli yeniden sağlanır.
🤝 Eşik Değer ve Aksiyon Potansiyeli İlişkisi
Eşik değer, aksiyon potansiyelinin tetiklenmesi için kritik bir öneme sahiptir. İşte bu ilişkiyi özetleyen maddeler:
-
🔑 Uyarı Şiddeti: Bir sinir hücresine gelen uyarı, eşik değere ulaşmazsa aksiyon potansiyeli başlamaz. Yani, zayıf uyarılar etkisizdir.
-
🚀 "Ya Hep Ya Hiç" Prensibi: Uyarı eşik değeri aştığında, aksiyon potansiyeli maksimum şiddette gerçekleşir. Uyarı şiddeti eşik değerin ne kadar üzerinde olursa olsun, aksiyon potansiyelinin büyüklüğü değişmez.
-
⏱️ Zamanlama: Eşik değere ulaşılması için uyarının belirli bir süre devam etmesi gerekir. Çok kısa süreli uyarılar, eşik değere ulaşılsa bile aksiyon potansiyelini tetiklemeyebilir.
Umarım bu bilgiler, 2026 TYT Biyoloji sınavına hazırlanırken sana yardımcı olur!
