🧬 Mayoz Nedir?
Mayoz, üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) oluşmasını sağlayan özel bir hücre bölünmesi türüdür. Bu bölünme sayesinde kromozom sayısı yarıya iner.
🧬 Mayozun Aşamaları
Mayoz, Mayoz I ve Mayoz II olmak üzere iki ana aşamadan oluşur.
🧬 Mayoz I
Mayoz I, kromozom sayısının yarıya indiği aşamadır. Bu aşamada aşağıdaki olaylar gerçekleşir:
- 🍎 Profaz I: Kromozomlar belirginleşir, homolog kromozomlar yan yana gelerek tetratları oluşturur. Bu sırada crossing over (parça değişimi) gerçekleşebilir.
- 🍎 Metafaz I: Tetratlar hücrenin ortasına dizilir.
- 🍎 Anafaz I: Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder.
- 🍎 Telofaz I: Çekirdek zarı yeniden oluşur ve hücre ikiye bölünür.
🧬 Mayoz II
Mayoz II, mitoza benzer bir bölünmedir. Bu aşamada kardeş kromatitler ayrılır.
- 🍎 Profaz II: Kromozomlar yeniden belirginleşir.
- 🍎 Metafaz II: Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir.
- 🍎 Anafaz II: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder.
- 🍎 Telofaz II: Çekirdek zarı yeniden oluşur ve her bir hücre bölünerek toplamda dört hücre oluşur.
🧬 Mayozun Önemi ve İşlevleri
Mayozun canlılar için birçok önemli işlevi vardır:
- 🍎 Kromozom Sayısının Sabit Kalması: Mayoz sayesinde üreme hücrelerinde kromozom sayısı yarıya iner. Döllenme sırasında sperm ve yumurta birleştiğinde, türün kromozom sayısı korunmuş olur. Örneğin, insanda vücut hücrelerinde 46 kromozom bulunurken, üreme hücrelerinde 23 kromozom bulunur.
- 🍎 Genetik Çeşitliliğin Sağlanması: Mayoz sırasında gerçekleşen crossing over (parça değişimi) ve homolog kromozomların rastgele ayrılması, genetik çeşitliliği artırır. Bu sayede her birey birbirinden farklı özelliklere sahip olur.
- 🍎 Evrime Katkı Sağlaması: Genetik çeşitlilik, evrimin temelini oluşturur. Farklı genetik özelliklere sahip bireyler, değişen çevre koşullarına daha kolay adapte olabilirler.
- 🍎 Üreme Hücrelerinin Oluşması: Mayoz, sperm ve yumurta gibi üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. Bu hücreler, döllenme yoluyla yeni bir bireyin oluşmasını mümkün kılar.
🧬 2026 TYT Biyoloji Sınavında Mayoz
2026 TYT Biyoloji sınavında mayoz konusuyla ilgili aşağıdaki gibi sorularla karşılaşabilirsiniz:
- 🍎 Mayozun hangi aşamasında crossing over gerçekleşir?
- 🍎 Mayozun önemi ve işlevleri nelerdir?
- 🍎 Mayoz ve mitoz arasındaki farklar nelerdir?
- 🍎 Mayoz sonucunda oluşan hücrelerin kromozom sayısı nasıldır?
Örnek bir TYT sorusu:
Soru: Mayoz bölünme sırasında gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi genetik çeşitliliği artırmaz?
A) Homolog kromozomların rastgele ayrılması
B) Kardeş kromatitlerin ayrılması
C) Crossing over
D) Mutasyon
E) Bağımsız genlerin farklı gametlere gitmesi
(Doğru cevap: B)
