🧪 2026 TYT Kimya: Basit Formül (Ampirik Formül) Hesaplama Yöntemleri
Basit formül, bir bileşiği oluşturan elementlerin atomları arasındaki en basit tam sayı oranını gösteren formüldür. Diğer bir deyişle, molekül formülündeki elementlerin atom sayılarının en sade haline getirilmiş halidir.
📝 Basit Formül Hesaplama Adımları
- ⚖️ Kütlelerin Belirlenmesi: Elementlerin kütleleri (genellikle yüzde olarak verilir) belirlenir. Yüzde verilmişse, toplam kütlenin 100 gram olduğu varsayılır.
- ⚗️ Mol Sayılarının Bulunması: Her bir elementin kütlesi, o elementin atom kütlesine bölünerek mol sayısı bulunur.
$Mol sayısı = \frac{Kütle}{Atom Kütlesi}$
- ➗ En Küçük Tam Sayı Oranının Bulunması: Bulunan mol sayıları arasındaki en küçük tam sayı oranı bulunur. Bunun için, tüm mol sayıları en küçük mol sayısına bölünür.
- ✍️ Formülün Yazılması: Elementlerin sembolleri ve bulunan oranlar kullanılarak basit formül yazılır. Eğer oranlar tam sayı değilse, tam sayıya yuvarlamak veya uygun bir sayı ile çarpmak gerekebilir.
📌 Örnek Soru ve Çözümü
Bir bileşiğin %40'ı karbon (C), %6.7'si hidrojen (H) ve %53.3'ü oksijen (O) elementlerinden oluşmaktadır. Bu bileşiğin basit formülünü bulunuz. (C: 12, H: 1, O: 16)
- ⚖️ Kütlelerin Belirlenmesi:
- Karbon (C): 40 g
- Hidrojen (H): 6.7 g
- Oksijen (O): 53.3 g
- ⚗️ Mol Sayılarının Bulunması:
- Karbon (C): $ rac{40}{12} = 3.33 \ mol$
- Hidrojen (H): $ rac{6.7}{1} = 6.7 \ mol$
- Oksijen (O): $ rac{53.3}{16} = 3.33 \ mol$
- ➗ En Küçük Tam Sayı Oranının Bulunması:
- Karbon (C): $ rac{3.33}{3.33} = 1$
- Hidrojen (H): $ rac{6.7}{3.33} \approx 2$
- Oksijen (O): $ rac{3.33}{3.33} = 1$
- ✍️ Formülün Yazılması:
Basit formül: $CH_2O$
💡 İpuçları ve Püf Noktaları
- 💯 Yüzde değerler verilmişse, toplam kütleyi 100 gram olarak kabul etmek işlemleri kolaylaştırır.
- ➗ Mol sayılarını en küçük sayıya böldükten sonra elde edilen oranlar tam sayı değilse, tüm oranları uygun bir tam sayı ile çarparak tam sayı yapmaya çalışın. Örneğin, 1.5 gibi bir oran elde ettiyseniz, tüm oranları 2 ile çarpabilirsiniz.
- 🧪 Basit formül, molekül formülünün en sade halidir. Aynı basit formüle sahip farklı molekül formülleri olabilir.
