🧪 2026 TYT Kimya: Empirik Formül Nedir?
Empirik formül, bir bileşiği oluşturan elementlerin atomlarının en basit tam sayı oranını gösteren formüldür. Diğer bir deyişle, bir moleküldeki atomların sayılarının en sadeleşmiş halidir.
- ⚛️ Molekül Formülü: Bir bileşiğin gerçekte içerdiği atom sayılarını gösterir. Örneğin, glikozun molekül formülü $C_6H_{12}O_6$’dır.
- 🧪 Empirik Formül: Bir bileşiğin içerdiği atomların en basit oranını gösterir. Glikoz için empirik formül $CH_2O$’dur.
🧮 Empirik Formül Nasıl Bulunur?
1.
Elementlerin Kütle Yüzdelerini Bulun:
Bir bileşikteki her elementin kütle yüzdesini belirleyin. Bu değerler genellikle soruda verilir.
2.
Kütle Yüzdelerini Gramlara Çevirin:
Yüzde değerlerini gram cinsine çevirmek için, toplam kütlenin 100 gram olduğunu varsayın. Örneğin, %40 karbon varsa, bu 40 gram karbon demektir.
3.
Gramları Mole Çevirin:
Her elementin gram cinsinden kütlesini, o elementin atom kütlesine bölerek mol sayısını bulun.
$Mol = \frac{Kütle (g)}{Atom Kütlesi (g/mol)}$
4.
En Basit Oranı Bulun:
Bulunan mol sayılarını, en küçük mol sayısına bölün. Bu, elementlerin en basit tam sayı oranını verecektir.
5.
Gerekirse Tam Sayılara Yuvarlayın:
Elde edilen oranlar tam sayı değilse, tüm sayıları uygun bir faktörle çarparak tam sayılara yuvarlayın. Örneğin, 1.33, 1.66 gibi sayılar varsa, bunları sırasıyla 3 ve 3/2 ile çarparak tam sayı yapabilirsiniz.
📝 Örnek Soru ve Çözümü
Bir bileşiğin %40’ı karbon, %6.7’si hidrojen ve %53.3’ü oksijendir. Bu bileşiğin empirik formülü nedir?
1.
Kütleleri Gramlara Çevirme:
- ⚫ Karbon: 40 g
- ⚪ Hidrojen: 6.7 g
- 🔴 Oksijen: 53.3 g
2.
Gramları Mole Çevirme:
- ⚫ Karbon: $ rac{40 \, g}{12 \, g/mol} \approx 3.33 \, mol$
- ⚪ Hidrojen: $ rac{6.7 \, g}{1 \, g/mol} = 6.7 \, mol$
- 🔴 Oksijen: $ rac{53.3 \, g}{16 \, g/mol} \approx 3.33 \, mol$
3.
En Basit Oranı Bulma:
En küçük mol sayısı 3.33 olduğundan, tüm mol sayılarını 3.33’e bölelim:
- ⚫ Karbon: $ rac{3.33}{3.33} = 1$
- ⚪ Hidrojen: $ rac{6.7}{3.33} \approx 2$
- 🔴 Oksijen: $ rac{3.33}{3.33} = 1$
4.
Empirik Formül:
Bu durumda empirik formül $CH_2O$ olur.
💡 İpuçları ve Püf Noktaları
* 🧪 Empirik formül sorularında verilen yüzdelerin toplamı %100 olmalıdır. Eğer değilse, eksik olan elementin yüzdesini bularak işleme devam edin.
* 🧮 Mol hesaplamalarında atom kütlelerini doğru kullandığınızdan emin olun. Periyodik tabloya göz atın!
* ⚖️ Oranları tam sayıya çevirirken dikkatli olun. Bazen küçük bir yuvarlama hatası sonucu etkileyebilir.
