🧬 Kalıtım: Genetik Kodun Gizemli Dünyası
Kalıtım, anne ve babamızdan gelen özelliklerin bize aktarılmasıdır. Bu aktarım, genler aracılığıyla olur. Genler, DNA adı verilen özel moleküller üzerinde bulunur. DNA, hücrelerimizin çekirdeğinde saklı duran, uzun ve sarmal bir merdivene benzer.
🧬 DNA'nın Yapısı
- 🔬 Nükleotitler: DNA'nın yapı taşlarıdır. Her nükleotit, bir şeker, bir fosfat grubu ve bir bazdan oluşur.
- 🧪 Bazlar: Adenin (A), Timin (T), Guanin (G) ve Sitozin (C) olmak üzere dört farklı baz bulunur. A her zaman T ile, G her zaman C ile eşleşir.
- 🧬 Çift Sarmal: DNA, iki ipliğin birbirine sarılmasıyla oluşan çift sarmal bir yapıya sahiptir.
🧬 Genler ve Kromozomlar
- 🧬 Gen: DNA üzerindeki belirli bir proteinin üretimini kontrol eden bölümdür. Göz rengi, saç şekli gibi özelliklerimiz genler tarafından belirlenir.
- 🔢 Kromozom: DNA'nın özel proteinlerle paketlenmiş halidir. İnsanlarda 23 çift (46 adet) kromozom bulunur.
🧬 Mitoz ve Mayoz
- ➗ Mitoz: Vücut hücrelerinin bölünerek çoğalmasıdır. Mitoz sonucu oluşan hücreler ana hücreyle aynı genetik yapıya sahiptir. Büyüme ve onarım için önemlidir.
- ➗ Mayoz: Üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) oluşmasını sağlayan bölünmedir. Mayoz sonucu oluşan hücreler ana hücrenin genetik yapısının yarısına sahiptir.
🌍 Çevre ve Ekoloji: Yaşamın Ağı
Ekoloji, canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Çevre, canlıların yaşamlarını sürdürdükleri doğal ortamdır.
🌱 Ekosistemler
- 🌳 Ekosistem: Belirli bir alanda yaşayan canlılar ve bu canlıların etkileşimde bulunduğu cansız çevre (hava, su, toprak vb.) birlikte bir ekosistemi oluşturur. Ormanlar, göller, çöller birer ekosistemdir.
- ☀️ Besin Zinciri: Canlıların birbirleriyle beslenme ilişkilerini gösterir. Üreticiler (bitkiler), tüketiciler (otoburlar, etoburlar) ve ayrıştırıcılar (mantarlar, bakteriler) besin zincirinin halkalarını oluşturur.
- 🕸️ Besin Ağı: Bir ekosistemdeki birden fazla besin zincirinin birleşmesiyle oluşur.
🌱 Madde Döngüleri
- 💧 Su Döngüsü: Suyun yeryüzü, atmosfer ve canlılar arasındaki hareketidir. Buharlaşma, yoğunlaşma ve yağış su döngüsünün temel aşamalarıdır.
- 💨 Karbon Döngüsü: Karbonun atmosfer, toprak, su ve canlılar arasındaki hareketidir. Fotosentez ve solunum karbon döngüsünde önemli rol oynar.
- 🌱 Azot Döngüsü: Azotun atmosfer, toprak ve canlılar arasındaki hareketidir. Azot, proteinlerin yapısında bulunur ve canlılar için önemlidir.
🌱 Çevre Sorunları
- 🏭 Hava Kirliliği: Fabrikalar, araçlar ve evlerden çıkan gazlar havayı kirletir. Asit yağmurlarına ve solunum yolu hastalıklarına neden olabilir.
- 💧 Su Kirliliği: Atık sular, tarım ilaçları ve sanayi atıkları suları kirletir. Deniz canlılarına zarar verir ve içme suyu kaynaklarını tehlikeye atar.
- 🗑️ Toprak Kirliliği: Atıklar, kimyasal maddeler ve erozyon toprağı kirletir. Tarım verimini düşürür ve bitki örtüsüne zarar verir.
- 🔥 Küresel Isınma: Sera gazlarının atmosferde birikmesi sonucu Dünya'nın ortalama sıcaklığının artmasıdır. İklim değişikliklerine ve deniz seviyesinin yükselmesine neden olabilir.
