🧬 9. Sınıf Biyoloji 2. Dönem 2. Yazılıya Hazırlık: 7. Senaryo
Merhaba gençler! Biyoloji yazılısı yaklaşıyor ve 7. senaryoya göre hazırlık yapmanız gerekiyor. Sakin olun, bu yazıda sınavda çıkabilecek konuları basitçe anlatacağım. Başarılar!
🦠 Hücre Bölünmesi
Hücreler neden bölünür? Büyüme, onarım ve üreme için! İki temel hücre bölünmesi çeşidi var:
- 🌱 Mitoz: Vücut hücrelerinde (somatik hücreler) görülür. Amaç, kromozom sayısını değiştirmeden yeni hücreler oluşturmaktır. Büyüme ve onarım için önemlidir.
- 🌸 Mayoz: Üreme hücrelerinde (gametler) görülür. Amaç, kromozom sayısını yarıya indirmektir. Böylece döllenme sonucu türün kromozom sayısı sabit kalır.
🧪 Mitoz Evreleri
Mitozun dört ana evresi vardır:
- 🍎 Profaz: Kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Çekirdek zarı erimeye başlar. İğ iplikleri oluşur.
- 🍇 Metafaz: Kromozomlar hücrenin ortasında (ekvator düzleminde) dizilirler.
- 🍓 Anafaz: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru çekilirler.
- 🍊 Telofaz: Kromozomlar tekrar kromatin ipliklerine dönüşür. Çekirdek zarı yeniden oluşur. İğ iplikleri kaybolur. Sitokinez (sitoplazma bölünmesi) başlar.
🧬 Mayozun Önemi
Mayoz sayesinde:
- 🍎 Kromozom Sayısı Sabit Kalır: Döllenme ile türün kromozom sayısı korunur.
- 🍇 Genetik Çeşitlilik Artar: Krossing over (parça değişimi) ve homolog kromozomların rastgele ayrılmasıyla genetik çeşitlilik sağlanır. Bu, evrim için önemlidir.
🌍 Kalıtım
Kalıtım, genetik özelliklerin nesilden nesile aktarılmasıdır. Temel kavramlar şunlardır:
- 🍎 Gen: DNA üzerinde bulunan ve bir özelliği belirleyen birimdir.
- 🍇 Alel: Bir genin farklı varyasyonlarıdır. Örneğin, göz rengi geni için mavi göz aleli ve kahverengi göz aleli olabilir.
- 🍓 Genotip: Bir bireyin genetik yapısıdır. Örneğin, AA, Aa veya aa.
- 🍊 Fenotip: Bir bireyin dış görünüşüdür. Genotip ve çevrenin etkisiyle belirlenir. Örneğin, kahverengi gözlü olmak.
- 🍋 Baskın Alel: Heterozigot durumda (Aa) fenotipte etkisini gösteren aleldir.
- 🥝 Çekinik Alel: Heterozigot durumda fenotipte etkisini göstermeyen aleldir. Sadece homozigot durumda (aa) etkisini gösterir.
📝 Mendel'in Kalıtım İlkeleri
Gregor Mendel, bezelye bitkileriyle yaptığı deneylerle kalıtımın temel ilkelerini ortaya koymuştur:
- 🍎 Ayrılma İlkesi: Her birey, her özellik için iki alel taşır ve gamet oluşumu sırasında bu aleller birbirinden ayrılır.
- 🍇 Bağımsız Dağılım İlkesi: Farklı genler, gametlere birbirinden bağımsız olarak dağılırlar (eğer genler aynı kromozom üzerinde değilse).
📊 Monohibrit ve Dihibrit Çaprazlamalar
- 🍎 Monohibrit Çaprazlama: Tek bir özellik bakımından farklı olan iki bireyin çaprazlanmasıdır. Örneğin, düz tohumlu ve buruşuk tohumlu bezelyelerin çaprazlanması.
- 🍇 Dihibrit Çaprazlama: İki özellik bakımından farklı olan iki bireyin çaprazlanmasıdır. Örneğin, sarı-düz tohumlu ve yeşil-buruşuk tohumlu bezelyelerin çaprazlanması.
Umarım bu özet, yazılıya hazırlanmanıza yardımcı olur. Bol şans!
