BIST 100, Türkiye ekonomisinin ve borsasının en önemli göstergelerinden biridir. Borsa İstanbul'da işlem gören en büyük 100 şirketin performansını ölçen bu endeks, yatırımcılar, ekonomistler ve iş dünyası için vazgeçilmez bir referans noktasıdır. Peki, bu endeks tam olarak nasıl çalışır ve neden bu kadar önemlidir? Gelin, BIST 100'ü tüm yönleriyle inceleyelim.
BIST 100, Borsa İstanbul (BIST) bünyesinde hesaplanan bir hisse senedi endeksidir. Temel amacı, borsada işlem gören en likit ve en yüksek piyasa değerine sahip 100 şirketin hisse senetlerinin fiyat performansını takip etmek ve Türkiye ekonomisinin genel gidişatına dair bir fikir vermektir. Endeks, 1986 yılında "İMKB-100" adıyla hayata geçmiş, 2013'te Borsa İstanbul'un kurulmasıyla bugünkü adını almıştır.
Endeksin hesaplanması basit bir ortalama değildir. Piyasa değeri ağırlıklı bir hesaplama yöntemi kullanılır. Bu, her şirketin endeksteki etkisinin, hisse sayısı ile hisse fiyatının çarpımından oluşan piyasa değeriyle orantılı olduğu anlamına gelir. Yani piyasa değeri büyük olan bir şirketin fiyat hareketleri, endeksi küçük bir şirkete göre çok daha fazla etkiler.
Matematiksel olarak endeks değeri şu şekilde ifade edilebilir:
\( \text{BIST 100 Endeksi} = \frac{\text{Seçili 100 şirketin toplam piyasa değeri}}{\text{Baz dönemdeki toplam piyasa değeri}} \times \text{Baz Endeks Değeri} \)
Baz yıl 1986 olup, baz endeks değeri 1'dir. Endeks, işlem saatleri boyunca gerçek zamanlı olarak güncellenir.
Endeks, Türkiye ekonomisinin bir yansıması olarak çeşitli sektörleri bünyesinde barındırır:
Bu çeşitlilik, endeksin tek bir sektörün dalgalanmalarına aşırı bağımlı olmasını engeller.
BIST 100, genellikle Türkiye ekonomisinin sağlığının bir "barometresi" olarak kabul edilir. Endeksin yükseliş trendi, genelde ekonomideki iyimserliği ve büyüme beklentilerini; düşüş trendi ise tedirginliği ve belirsizliği yansıtır.
Bireysel ve kurumsal yatırımcılar, portföylerinin performansını BIST 100 ile karşılaştırarak değerlendirebilir. Ayrıca, BIST 100 endeksini baz alan ETF'ler (Borsa Yatırım Fonları) ve vadeli işlem sözleşmeleri sayesinde, yatırımcılar tek bir hisse yerine endeksin tamamına yatırım yapma şansına sahiptir.
BIST 100, gelişmekte olan piyasalar kategorisinde uluslararası yatırımcılar tarafından yakından takip edilir. Endeksteki hareketler, ülkeye olan yabancı sermaye giriş-çıkışları hakkında da sinyal verebilir.
BIST 100, sadece bir sayılar bütünü değil, Türkiye ekonomisinin nabzını tutan, şirketlerin performansını özetleyen ve yatırım kararlarında yol gösteren hayati bir araçtır. Hem yerli hem de yabancı yatırımcı için temel başvuru kaynağı olan bu endeksi anlamak, finansal okuryazarlığın ve bilinçli yatırımın önemli bir adımıdır. Ancak unutulmamalıdır ki, her yatırım aracında olduğu gibi, geçmiş performans geleceğin garantisi değildir ve riskler daima dikkate alınmalıdır.
