📚 Çekim Ekleri: İsim ve Fiillerin Anlamını Tamamlayan Yardımcılar
Çekim ekleri, kelimelere gelerek onların cümle içindeki görevlerini belirleyen, diğer kelimelerle ilişkilerini kuran veya zaman, şahıs gibi anlamlar ekleyen eklerdir. Bu ekler, kelimelerin anlamını değiştirmez, sadece tamamlar. İsimlere ve fiillere gelen çekim ekleri olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar.
🏷️ İsim Çekim Ekleri
İsim soylu kelimelere (isim, sıfat, zamir, zarf) gelerek onların cümledeki durumunu, sahipliğini veya sayısını belirten eklerdir.
- 📍 Hal (Durum) Ekleri: İsimlerin cümle içindeki görevini (özne, nesne, dolaylı tümleç) belirler.
- 🎯 -i hali (Belirtme Hali): Nesneyi belirtir. Örn: Kitabı okudum.
- 🎯 -e hali (Yönelme Hali): Yönelme, ulaşma anlamı katar. Örn: Okula gidiyorum.
- 🎯 -de hali (Bulunma Hali): Bulunma, kalma anlamı katar. Örn: Evde oturuyoruz.
- 🎯 -den hali (Çıkma/Ayrılma Hali): Çıkma, ayrılma, sebep anlamı katar. Örn: İşten geldi.
- 👑 İyelik (Aitlik) Ekleri: Bir varlığın kime ait olduğunu gösterir. Sahiplik bildirir.
- ➡️ Kalem-im (Benim kalemim)
- ➡️ Kalem-in (Senin kalemin)
- ➡️ Kalem-i (Onun kalemi)
- ➡️ Kalem-imiz (Bizim kalemimiz)
- ➡️ Kalem-iniz (Sizin kaleminiz)
- ➡️ Kalem-leri (Onların kalemleri)
- 👥 Çoğul Eki (-lar, -ler): İsimlerin sayısının birden fazla olduğunu belirtir.
- Örn: Öğrenciler, ağaçlar, fikirler
⏳ Fiil Çekim Ekleri
Fiil kök veya gövdelerine gelerek onları şahıs, zaman ve anlam bakımından belirleyen eklerdir. En önemlileri kip ve şahıs ekleridir.
- 💬 Kip Ekleri (Haber ve Dilek Kipleri): Fiilin zamanını veya dilek bildiren anlamını ifade eder.
- Haber (Bildirme) Kipleri: Fiilin zamanını bildirir.
- ✅ Şimdiki Zaman: -(i)yor → Gel-iyor-um
- ✅ Geniş Zaman: -(i)r → Gel-ir-im
- ✅ Gelecek Zaman: -(y)ecek → Gel-eceğ-im
- ✅ Görülen Geçmiş Zaman: -dı → Gel-di-m
- ✅ Duyulan Geçmiş Zaman: -mış → Gel-miş-im
- Dilek Kipleri: Fiile dilek, istek, gereklilik veya emir anlamı katar.
- 🪄 Dilek-Koşul: -se → Gel-se-m (Keşke gelsem)
- 🪄 İstek: -(y)e → Gel-eyim
- 🪄 Gereklilik: -meli → Gel-meli-yim
- 🪄 Emir: Eksiz veya şahıs ekiyle oluşur. → Gel! Gel-sin!
- 👤 Şahıs Ekleri: Fiildeki işi, oluşu veya durumu gerçekleştiren kişiyi (şahsı) belirtir.
- ➡️ Gel-iyor-um (1. tekil şahıs - ben)
- ➡️ Gel-di-n (2. tekil şahıs - sen)
- ➡️ Gel-Ø (3. tekil şahıs - o) *Genellikle ek yoktur.
- ➡️ Gel-iyor-uz (1. çoğul şahıs - biz)
- ➡️ Gel-di-niz (2. çoğul şahıs - siz)
- ➡️ Gel-di-ler (3. çoğul şahıs - onlar)
💡 Önemli Not: Çekim ekleri, yapım eklerinden farklıdır. Yapım ekleri kelimenin anlamını ve türünü değiştirirken (örn: göz → gözlük), çekim ekleri sadece kelimenin cümle içindeki görevini ve gramer anlamını belirler.
