Celali Takvimi
Celali Takvimi, Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah'ın isteği üzerine, dönemin ünlü bilginlerinden Ömer Hayyam başkanlığındaki bir astronomlar kurulu tarafından hazırlanmıştır. Takvim, 1079 yılında (Hicri 471) kabul edilmiştir.
Hazırlanma Amacı
Bu takvim, daha önce kullanılmakta olan Hicri takvimdeki, mevsimler ile ay isimleri arasındaki uyumsuzluğu gidermek ve tarım, maliye gibi işlerde yaşanan karışıklıkları önlemek amacıyla oluşturulmuştur. Celali Takvimi, güneş yılını esas alan bir güneş takvimidir.
Özellikleri
- Güneş Yılı Esası: Takvim, dünyanın güneş etrafındaki bir tam dönüşünü (365 gün, 5 saat, 49 dakika civarında) esas alır. Bu süre, bugün kullandığımız Gregoryen takvimindeki süreden daha hassastır.
- Başlangıç Noktası: Takvim, Sultan Melikşah'ın tahta çıkış tarihi olan 15 Mart 1079'u (Hicri 21 Ramazan 471) başlangıç kabul etmiştir. Bu yıla da "Takvim-i Meliki" (Melik'in Takvimi) adı verilmiştir.
- Mevsimlerle Uyum: Güneş yılını esas aldığı için mevsimler her zaman aynı aylara denk gelir. Bu özelliği ile tarım, vergi toplama ve bayram tarihlerinin belirlenmesi gibi işlemlerde büyük kolaylık sağlamıştır.
- Artık Yıl Sistemi: Takvimde hassas bir artık yıl sistemi kullanılmıştır. Yaklaşık olarak 33 yılda 8 artık yıl hesaplanmıştır. Bu karmaşık sistem, takvimin uzun vadede mevsimlerden kaymamasını sağlamıştır.
- İran'da Kullanımı: Celali Takvimi, günümüzde İran ve Afganistan'da kullanılan İran Takvimi'nin (Hicri Şemsi) temelini oluşturmuştur.
Sonuç
Celali Takvimi, astronomi biliminin o dönemde ulaştığı yüksek seviyeyi gösteren, bilimsel açıdan son derece başarılı bir çalışmadır. Hem mevsimsel hem de idari işlerde sağladığı doğruluk ile dikkat çekmiş, ancak Sultan Melikşah'ın ölümünden sonra yaygın bir şekilde kullanımı devam etmemiştir.
