Cemal Süreya, Türk şiirinin en özgün ve etkili seslerinden biridir. Asıl adı Cemalettin Seber olan şair, 1931'de Erzincan'da doğmuş, 1990'da İstanbul'da hayata veda etmiştir. İkinci Yeni akımının kurucu ve öncü şairleri arasında yer alan Süreya, sadece şiirleriyle değil, denemeleri, eleştirileri ve çevirileriyle de edebiyat dünyamıza damga vurmuştur.
Çocukluğu zorluklar içinde geçti. Ailesi, Dersim İsyanı sonrasında Bilecik'e sürgün edildi. Bu travmatik olay, "Üvercinka" gibi birçok şiirinin derinliklerinde hissedilir. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni bitirdi ve meslek hayatı boyunca müfettişlik ve yayıncılık yaptı. Papirüs dergisini çıkararak genç şairlere önemli bir platform sağladı.
Cemal Süreya, İkinci Yeni akımının getirdiği şiir devrimini en radikal şekilde benimseyen isimdir. Ona göre şiir, doğrudan anlatılamayanı, imge, çağrışım ve soyutlamayla kurulan yeni bir dil ile ifade etmeliydi. Geleneksel söyleyişi ve anlamı önceleyen anlayışı reddetti.
Şiirinin merkezinde, varoluşsal bir tema olarak aşk ve erotizm vardır. Kadın bedenini ve aşkı, tabu olmaktan çıkarıp şiirin meşru ve lirik bir malzemesi haline getirdi. Ancak bu anlatım, asla basit bir fizikellik değil, metafizik bir arayış, bir "öteki" ile bütünleşme çabasıdır.
Süreya, dili adeta bir oyun hamuru gibi yoğurur. Sözcükleri böler, yeni bileşikler kurar (Üvercinka, Göçebe, Sizin Hiç Babanız Öldü mü?). Anlamı, dilin alışılmış kalıplarını kırarak, sürrealist bir mantıkla yeniden inşa eder. Bu, okuyucudan aktif bir katılım isteyen, kapalı bir şiirdir.
Bireyin iç dünyasına odaklanan şiirlerinin altında, güçlü bir toplumsal eleştiri ve tarih bilinci de yatar. Sürgün, yoksulluk, bürokrasi ve siyasal baskılar, şiirine dolaylı ama keskin bir şekilde sinmiştir. Şair, modern dünyanın karmaşasında yalnızlaşan bireyin trajedisini de işler.
Şiirlerinde Batı ve Doğu kültürünü, mitolojik öğeleri, tarihi figürleri ustaca harmanlar. Bu referanslar, şiirlerini zenginleştiren bir alt metin oluşturur.
Cemal Süreya, Türk şiirine "üvercinka" gibi unutulmaz neolojizmler (yeni sözcükler) kazandıran, şiirin imkanlarını zorlayan ve genişleten bir dil işçisidir. Aşkı, toplumu, varoluşu, alışılmışın dışında bir ses ve söyleyişle anlatmıştır. Okurunu pasif bir alıcı olarak değil, şiiri birlikte inşa eden bir ortak olarak gören bu çetin ama büyüleyici şiir, onu 20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli ve kalıcı isimlerinden biri yapmıştır.
