Halk edebiyatının zengin dünyasında, özellikle Alevi-Bektaşi kültüründe önemli bir yere sahip olan deme, hem şiirsel formu hem de taşıdığı derin anlamlarla dikkat çeken bir türdür. Bu yazıda, "deme"nin ne olduğunu, özelliklerini ve Türk kültüründeki yerini inceleyeceğiz.
Deme, Alevi-Bektaşi edebiyatında ve ayinlerinde (cem) okunan, genellikle saz eşliğinde söylenen ve dini-tasavvufi konuları işleyen şiir türüdür. "Deme" kelimesi, "demek" fiilinden türemiş olup "söyleme, anlatma" anlamına gelir.
Türk halk edebiyatının önemli isimleri, günümüze kadar ulaşan birçok güzel deme örneği bırakmıştır:
Deme, sadece bir şiir türü olmanın ötesinde, Alevi-Bektaşi kültürünün ve tasavvufi düşüncenin nesilden nesile aktarılmasında önemli bir araçtır. Cem törenlerinde okunan demeler, toplumsal birliği pekiştirir ve dini öğretileri şiirsel bir dille aktarır.
Günümüzde hala birçok halk ozanı ve müzisyen, bu geleneği yaşatmaya devam etmektedir. Deme, Türk kültür mirasının canlı ve değerli bir parçası olarak varlığını sürdürmektedir.
