# 🫀 Dolaşım (Circulation) Nasıl Değerlendirilir? – Klinik Bir Rehber
📌 Giriş: Dolaşım Değerlendirmesi Neden Önemlidir?
Dolaşım sistemi, vücudun oksijen ve besin maddelerini dokulara taşıyan, metabolik atıkları uzaklaştıran ve ısı düzenlemesine yardımcı olan hayati bir sistemdir. Dolaşımın etkinliğinin değerlendirilmesi, hem rutin muayenelerde hem de acil klinik durumlarda hastanın genel sağlık durumunu anlamak için temel bir adımdır. Bu değerlendirme, doktorlar, hemşireler, paramedikler ve diğer sağlık profesyonelleri tarafından gerçekleştirilir.
🔍 Dolaşım Değerlendirmesinin Temel Bileşenleri
Kapsamlı bir dolaşım değerlendirmesi, aşağıdaki bileşenlerin sistematik olarak incelenmesini içerir:
🫀 1. Kalp Değerlendirmesi (Kardiyak Çıkış)
- Nabız: Hızı, ritmi (düzenli/düzensiz), dolgunluğu ve gücü değerlendirilir. Radial, karotis, femoral gibi büyük arterlerden alınır.
- Kan Basıncı: Sistolik ve diyastolik değerler ölçülür. Ortalama arter basıncı (MAP) hesaplanabilir: \( MAP \approx Diyastolik + \frac{1}{3}(Sistolik - Diyastolik) \).
- Kalp Sesleri: Stetoskop ile dinleme (oskültasyon) yapılarak normal kalp sesleri (S1, S2) ve varsa üfürümler değerlendirilir.
💧 2. Periferik Dolaşım ve Doku Perfüzyonu
- Kapiller Geri Dolum Zamanı: Tırnak yatağına hafif basınç uygulanıp bırakıldığında pembe rengin geri dönme süresi ölçülür. Normalde 2 saniyeden az olmalıdır.
- Cilt Bulguları: Renk (soluk, pembe, siyanotik, kırmızı), sıcaklık (sıcak/soğuk) ve nemlilik (kuru/terli) kontrol edilir.
- Periferik Nabızlar: Radial, dorsalis pedis, posterior tibial nabızların varlığı ve kalitesi kontrol edilir.
🧠 3. Santral (Merkezi) Dolaşım ve Organ Perfüzyonu
- Bilinç Durumu: Yetersiz dolaşım, beyin perfüzyonunu bozarak konfüzyon, huzursuzluk veya letarjiye neden olabilir.
- İdrar Çıkışı: Böbrek perfüzyonunun hassas göstergesidir. Normal idrar çıkışı saatte ~0.5-1 ml/kg civarındadır.
🩺 Klinikte Kullanılan İleri Değerlendirme Yöntemleri
Temel değerlendirme bulguları ek bilgi gerektirdiğinde, aşağıdaki yöntemlere başvurulur:
- 📈 Elektrokardiyografi (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini ve ritmini değerlendirir.
- 💓 Ekokardiyografi: Kalbin yapısını, işlevini ve pompalama gücünü (ejeksiyon fraksiyonu) görüntüler.
- 🩸 Laboratuvar Testleri: Hemoglobin, hematokrit, laktat düzeyi (yüksek laktat doku perfüzyon bozukluğunu gösterir), arteriyel kan gazı analizi.
- ⚡ İnvaziv Monitörizasyon: Santral venöz basınç (CVP), arteriyel kateter ile sürekli kan basıncı ölçümü.
⚠️ Dolaşım Yetersizliği (Şok) Belirtileri
Aşağıdaki bulgular, dolaşım sisteminin yetersiz kaldığını (şok) düşündürür ve acil müdahale gerektirir:
- Hızlı ve zayıf nabız
- Düşük kan basıncı (hipotansiyon)
- Uzamış kapiller geri dolum zamanı (>3 saniye)
- Soğuk, soluk, terli cilt
- Azalmış idrar çıkışı veya bilinç değişikliği
- Yüksek kan laktat düzeyi
🎯 Sonuç ve Öneriler
Dolaşım değerlendirmesi, sistematik ve bütüncül bir yaklaşım gerektirir. Tek bir parametreye (örneğin sadece kan basıncına) odaklanmak yanıltıcı olabilir. Hem temel fizik muayene bulguları hem de gerektiğinde ileri tetkikler bir arada yorumlanmalıdır. Bu değerlendirme, hastanın hemodinamik durumunu anlamak, erken dönemde şok tablosunu tanımak ve tedavi yanıtını takip etmek için vazgeçilmez bir klinik beceridir.
Not: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır. Tıbbi tanı ve tedavi için daima bir sağlık profesyoneline başvurunuz.
