🧪 Geometrik İzomerlik Nedir?
Geometrik izomerlik, diğer adıyla
cis-trans izomerliği, moleküllerin uzaydaki farklı düzenlenişlerinden kaynaklanan bir izomeri türüdür. Aynı kimyasal formüle sahip olmalarına rağmen, atomların veya atom gruplarının çift bağ veya halka etrafındaki farklı konumları nedeniyle farklı özelliklere sahip olabilirler.
🧱 Geometrik İzomerliğin Temel Şartları
Geometrik izomerliğin oluşabilmesi için iki temel şart vardır:
- ⛓️ Çift Bağ veya Halka: Molekülde dönmeyi kısıtlayan bir çift bağ (C=C) veya halkalı yapı bulunmalıdır.
- 👯 Farklı Gruplar: Çift bağa veya halkaya bağlı her bir karbon atomuna farklı atom veya atom grupları bağlı olmalıdır.
📍 Cis ve Trans Ne Anlama Gelir?
*
Cis: Aynı türden atom veya atom grupları çift bağın veya halkanın aynı tarafında ise, bu izomere
cis izomeri denir.
*
Trans: Aynı türden atom veya atom grupları çift bağın veya halkanın zıt taraflarında ise, bu izomere
trans izomeri denir.
✍️ Örneklerle Geometrik İzomerlik
1.
2-Büten Örneği: 2-Büten molekülünde (CH₃-CH=CH-CH₃) çift bağ bulunur.
*
Cis-2-Büten: Metil grupları (CH₃) çift bağın aynı tarafındadır.
*
Trans-2-Büten: Metil grupları (CH₃) çift bağın zıt taraflarındadır.
2.
Sikloalkanlar Örneği: Sikloalkanlarda (halkalı yapılar) da geometrik izomerlik görülebilir. Örneğin, 1,2-diklorosiklopentan molekülünde klor atomları halkanın aynı tarafında (cis) veya zıt tarafında (trans) olabilir.
✨ Geometrik İzomerliğin Önemi
Geometrik izomerlik, moleküllerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini etkileyebilir. Erime noktası, kaynama noktası, çözünürlük ve reaktivite gibi özellikler izomerler arasında farklılık gösterebilir. Bu durum, ilaç endüstrisinden malzeme bilimine kadar birçok alanda önemlidir. Örneğin, bir ilacın cis izomeri tedavi edici etkiye sahipken, trans izomeri etkisiz veya hatta zararlı olabilir.
