Hatay'ın Anavatana Katılma Süreci: Bir Diplomasi Zaferinin Hikayesi
🇹🇷 Hatay'ın Anavatana Katılma Süreci: Atatürk'ün Son Büyük Diplomasi Zaferi
Modern Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırları, Lozan Antlaşması ile büyük ölçüde çizilmiş olsa da, bir vilayet vardı ki, kaderi sonraya kalmıştı: Hatay. Bu toprakların Türkiye'ye katılması, askeri bir operasyondan ziyade, son derece karmaşık ve incelikli bir diplomatik sürecin, kararlılık ve sabrın eseridir. İşte, Atatürk'ün sağlığının son dönemlerinde bizzat yönettiği bu kritik sürecin adım adım hikayesi.
📜 Arka Plan: Misak-ı Milli'den Kalan Son Parça
Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından ilan edilen Misak-ı Milli sınırları içinde yer alan Hatay (o dönemki adıyla İskenderun Sancağı), 1921 Ankara Antlaşması ile Fransa'ya bırakılan Suriye toprakları içinde özerk bir yapı olarak kaldı. Ancak, Türkiye hiçbir zaman bu bölge üzerindeki haklarından vazgeçmedi.
⚖️ Diplomasi Masasında Kritik Hamleler (1936-1938)
Süreç, 1936'da Fransa'nın Suriye'ye bağımsızlık vermeye hazırlandığını açıklamasıyla hız kazandı. Bu durum, Sancağın geleceğini belirsizleştiriyordu. Türkiye, derhal harekete geçti:
- 🇺🇳 Milletler Cemiyeti'ne Taşınma: Konu uluslararası platforma taşındı. Cemiyet, bölgeye özel bir statü öngören bir rapor hazırladı.
- 📜 Hatay Devleti'nin Kuruluşu (2 Eylül 1938): Fransa ile varılan anlaşma sonucu, "Hatay Devleti" kuruldu. Kendi meclisi, bayrağı ve parası olan bu devlet, aslında bağımsızlığı kısıtlı, Türkiye ile yakın işbirliği içinde bir yapıydı. Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen, Başbakanı ise Abdurrahman Melek oldu.
- 🔐 Türk-Fransız Askeri Anlaşması: Sınır güvenliği ve iç düzenin sağlanması için Türk ve Fransız askerlerinden oluşan ortak bir güç oluşturuldu.
🗳️ Meclis Kararı ve Nihai Katılım (1939)
Atatürk'ün vefatının (10 Kasım 1938) ardından, Türkiye'nin Hatay politikası aynı kararlılıkla sürdürüldü. Avrupa'da savaş bulutlarının toplandığı bir dönemde, Fransa Türkiye'yi kendi tarafında tutmak istiyordu. Bu siyasi ortamdan yararlanıldı:
- Hatay Devleti Meclisi, 29 Haziran 1939'da Türkiye'ye katılma kararı aldı.
- Fransa ile 23 Temmuz 1939'da Ankara'da imzalanan antlaşma ile Hatay'ın Türkiye'ye katılması resmen kabul edildi.
- 📅 7 Temmuz 1939 tarihli ve 3711 sayılı Kanunla Hatay, Türkiye Cumhuriyeti'nin bir vilayeti oldu. Bu tarih, her yıl Hatay'ın Kurtuluş Bayramı olarak kutlanmaktadır.
✨ Sürecin Önemi ve Sonuçları
- ✅ Bu süreç, Atatürk'ün "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" ilkesi çerçevesinde, barışçıl diplomasi ve hukuk yoluyla toprak kazanılabileceğinin en somut örneğidir.
- ✅ Misak-ı Milli hedefleri büyük ölçüde tamamlanmış oldu.
- ✅ Türkiye, II. Dünya Savaşı öncesinde önemli bir diplomatik prestij kazandı.
- ✅ Hatay'ın demografik yapısı gereği, bu süreçte plebisit (halkoylaması) fikri sürekli gündemde tutularak meşruiyet sağlandı.
📚 Hatırlatma & Not
Hatay'ın katılım süreci, Türk Dış Politikası'nın en başarılı dönemlerinden biri olarak kabul edilir. Askeri müdahale yerine uluslararası hukuk, diplomasi ve zamanlama becerisiyle sonuç alınmıştır. Bugün Hatay, Türkiye'nin çok kültürlü, barış içinde yaşayan ve stratejik öneme sahip gurur verici bir vilayetidir.
