Araba Sevdası, Türk edebiyatında realizm akımının ilk örneklerinden biri ve genellikle ilk realist roman olarak kabul edilir. Recaizade Mahmut Ekrem tarafından 1898'de yayımlanan bu eser, Tanzimat Dönemi'nin ikinci kuşak yazarlarından gelmesine rağmen, edebiyatımızda yeni bir çığır açmıştır.
Recaizade, Tanzimat edebiyatının önemli isimlerindendir. "Sanat için sanat" anlayışını benimsemiş, şiir, eleştiri ve roman türlerinde eserler vermiştir. Edebiyatımıza getirdiği yeniliklerle, Servet-i Fünun kuşağının yetişmesinde önemli rol oynamıştır.
Roman, alafranga hayat özentisi içindeki Bihruz Bey karakteri üzerinden, yanlış Batılılaşma temasını işler. Bihruz Bey, mirasyedi, sorumsuz, Fransız hayranı ve gerçeklerden kopuk bir karakterdir. "Araba sevdası" hem gerçek anlamda araba tutkusunu, hem de sembolik olarak yüzeysel değerlere duyulan bağlılığı temsil eder.
Roman, Tanzimat'ın romantizminden Servet-i Fünun'un realizmine geçişi temsil eder. Recaizade, romantik özellikler taşısa da, bu eseriyle realizmin temellerini atmıştır.
Edebiyat çevrelerinde, "İlk realist roman mı, yoksa ilk realist örneklerden biri mi?" sorusu tartışılagelmiştir. Bazı eleştirmenler, Samipaşazade Sezai'nin Sergüzeşt romanını da ilk realist örnekler arasında gösterir. Ancak çoğu kaynak, Araba Sevdası'nı "ilk realist roman" olarak kabul eder.
Araba Sevdası, Türk romanının gelişiminde bir dönüm noktasıdır. Recaizade Mahmut Ekrem, bu eseriyle sadece eğlenceli bir hikaye anlatmamış, aynı zamanda toplumsal bir eleştiri sunmuş ve edebiyatımıza realist anlayışın kapılarını aralamıştır. Roman, günümüzde hala yanlış değer yargıları ve özentilik gibi temaları işlemesi bakımından güncelliğini korumaktadır.
📚 Önerilen Kaynaklar: Türk Romanında Yapı ve Tema (Berna Moran), Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Türk Edebiyatı Tarihi (Ahmet Hamdi Tanpınar)
