Kalbin çalışmasını düzenleyen yapılar (SA düğümü, AV düğümü, His demetleri)

Question

Kalp atışının nasıl bu kadar düzenli olduğunu anlamakta zorlanıyorum. Özellikle SA düğümünün neden "doğal kalp pili" olarak adlandırıldığını ve elektriksel uyarının AV düğümünde neden kısa bir süre bekletildiğini tam olarak kavrayamadım. Bu yapıların birlikte nasıl senkronize bir şekilde çalıştığını basitçe özetleyebilir misiniz?

Answer 1

# 📚 DERS NOTU: Kalbin Çalışmasını Düzenleyen Yapılar (İletim Sistemi)

🎯 Kalbin Elektriksel İletim Sistemi Nedir?

Kalbin dakikada ortalama 60-100 kez düzenli ve senkronize bir şekilde kasılabilmesi, özelleşmiş uyarı üreten ve ileten yapılar sayesinde mümkündür. Bu yapıların tamamına "Kalbin İletim Sistemi" denir. Sistemin temel görevi, elektriksel uyarıyı oluşturmak ve kalp kasının (miyokard) doğru sırayla ve verimli kasılmasını sağlamaktır.

🧠 İletim Sisteminin Bileşenleri ve İşlevleri

1. ⚡ Sinoatriyal (SA) Düğümü – Doğal Kalp Pili

Yeri: Sağ atriyumun üst duvarında, superior vena kava girişinin yakınında yer alır.

İşlevi: Kalbin birincil pacemaker'ı (uyarı çıkaran merkezi) olarak görev yapar. Kendiliğinden, düzenli aralıklarla elektriksel uyarı (depolarizasyon) oluşturma yeteneğine (otomatisite) sahiptir. Dakikada yaklaşık 60-100 uyarı üreterak normal kalp atım hızını (sinüs ritmi) belirler. Uyarı, önce her iki atriyumun kasılmasını sağlar.

2. ⏳ Atriyoventriküler (AV) Düğümü – Kritik Geciktirici

Yeri: Sağ atriyumun alt kısmında, koroner sinüs ağzının yakınında, interatriyal septumda bulunur.

İşlevi: SA düğümünden gelen uyarıyı alır ve yaklaşık 0.1 saniye geciktirir. Bu gecikmenin hayati iki amacı vardır:

• 📉 Atriyumların kasılmasının tamamlanıp, kanın ventriküllere dolması için zaman kazandırmak.
• 🛡️ Ventriküllere çok hızlı uyarı gitmesini engelleyerek (örneğin atriyal fibrilasyonda) hayati koruma sağlamak.

AV düğümü aynı zamanda ikincil bir pacemaker görevi görür ve dakikada 40-60 uyarı üretme kapasitesine sahiptir (SA düğümü devre dışı kalırsa).

3. 🔌 His Demeti (Atriyoventriküler Demet) – Ana Kablolar

Yeri: AV düğümünden çıkar, interventriküler septumu aşağıya doğru ilerler. Sağ ve sol dallara ayrılmadan önceki kısmına "His demeti" denir.

İşlevi: AV düğümündeki gecikmiş uyarıyı alıp, ventriküllere ileten tek elektriksel yoldur. Uyarıyı ventriküllerin içine taşımakla görevlidir.

4. 🌳 Sağ ve Sol Dal Demetleri ile Purkinje Lifleri

Yer ve İşlev: His demeti, interventriküler septumda iki ana dala ayrılır:

• Sağ Dal Demeti: Sağ ventriküle uyarıyı iletir.
• Sol Dal Demeti: Sol ventriküle uyarıyı iletir ve genellikle anterior ve posterior dallara ayrılır.

Bu demetler, ventrikül duvarlarının içine yayılan ve uyarıyı kalp kası hücrelerine (miyokard hücreleri) ileten Purkinje lifleri ile sonlanır. Purkinje lifleri hızlı iletim sağlar ve ventriküllerin apeksten tabana doğru senkronize bir şekilde kasılmasını sağlar. Aynı zamanda üçüncül pacemaker olarak dakikada 20-40 uyarı üretme yeteneğine sahiptir.

📈 Uyarının İletim Yolu Özeti

Kalbin normal bir atımında (sinüs ritmi) elektriksel uyarının izlediği yol şu şekildedir:

1. 🚀 Uyarı Oluşumu: SA Düğümü → Atriyumlar kasılır.
2. ⏸️ Gecikme ve Geçiş: AV Düğümü (Burada uyarı geciktirilir).
3. 🔁 Ventriküllere İletim: His Demeti → Sağ/Sol Dal Demetleri → Purkinje Lifleri.
4. 💓 Kasılma: Ventriküller kasılır (Sistol).

⚠️ Klinik Önem ve Olası Sorunlar

• SA Düğümü Disfonksiyonu (Hasta Sinüs Sendromu): Kalp atım hızı çok yavaş, çok hızlı veya düzensiz olabilir.
• AV Blokları: AV düğümündeki iletimin yavaşlaması veya tamamen kesilmesidir. Derecelerine göre (1., 2., 3.) sınıflandırılır.
• Dal Blokları: His demetinin sağ veya sol dalında iletimin kesilmesidir. EKG'de karakteristik bulgularla tanınır.
• Yapay Kalp Pili: İletim sistemindeki bozukluklarda, görevi devralmak için cerrahi olarak yerleştirilir.

Bu sistemin kusursuz işleyişi, kalbin bir pompa olarak verimli çalışmasının ve dolayısıyla yaşamın temel taşıdır. 🫀