Dünya'mızın yüzeyi büyük kara parçaları ve su kütlelerinden oluşur. Bunlara sırasıyla kıta ve okyanus diyoruz. Gelin bu büyük yapıları birlikte tanıyalım.
Dünya üzerinde 7 kıta bulunur. Büyüklüklerine göre sıralayacak olursak:
Ülkemiz, Asya kıtasının batı ucunda bulunur, ancak bir bölümü de Avrupa kıtasındadır. Bu nedenle Türkiye bir Avrasya ülkesidir.
Dünya'daki büyük su kütleleri olan 4 büyük okyanus vardır. Büyüklüklerine göre sıralaması:
Bazı kaynaklarda Kuzey Buz Denizi (Arktik Okyanusu) da beşinci bir okyanus olarak sayılabilir. Ülkemiz, bu okyanuslardan hiçbirine doğrudan kıyısı olmayan bir karasal ülkedir.
Kıtalar, okyanuslarla çevrilidir. Örneğin:
Milyonlarca yıl önce Dünya'daki tüm kara parçaları bir arada duruyordu. Bu dev kıtaya Pangea adı verilir. Zamanla yer kabuğundaki hareketler sonucu Pangea parçalanmış ve kıtalar bugünkü yerlerine yavaş yavaş kaymıştır. Bu harekete kıtaların kayması denir. Okyanuslar da bu kıtaların arasında kalan devasa çukurlukların suyla dolmasıyla oluşmuştur.
Soru 1: Dünya'nın yüzeyinin büyük bir kısmı sularla kaplıdır. Bu suların birleşerek oluşturduğu büyük su kütlelerine okyanus denir. Aşağıdaki okyanuslardan hangisi hem Asya, hem Avustralya, hem de Antarktika kıtalarına komşudur?
a) Atlas Okyanusu
b) Hint Okyanusu
c) Büyük Okyanus (Pasifik)
d) Arktik Okyanusu
Cevap: b) Hint Okyanusu. Çözüm: Hint Okyanusu; Asya'nın güneyi, Afrika'nın doğusu, Avustralya'nın batısı ve Antarktika'nın kuzeyinde yer alarak bu dört kıtaya da komşudur.
Soru 2: Bir öğrenci, Dünya haritası üzerinde aşağıdaki kıtaları inceliyor: "Bu kıta, tamamen Kuzey Yarım Küre'de yer alır. Üzerinde dünyanın en uzun nehirlerinden biri olan Nil Nehri bulunur ve en büyük çölü olan Sahra Çölü'ne ev sahipliği yapar." Öğrencinin tanımını yaptığı kıta aşağıdakilerden hangisidir?
a) Asya
b) Avrupa
c) Afrika
d) Kuzey Amerika
Cevap: c) Afrika. Çözüm: Afrika kıtası, Ekvator'un kuzeyi ve güneyinde uzanmasına rağmen büyük bölümü Kuzey Yarım Küre'dedir. Nil Nehri ve Sahra Çölü de bu kıtada bulunur.
Soru 3: Atlas Okyanusu'nun iki yakasında yer alan ve aynı anda hem Atlas Okyanusu'na hem de Büyük Okyanus'a (Pasifik) kıyısı olan tek kıta aşağıdakilerden hangisidir?
a) Güney Amerika
b) Kuzey Amerika
c) Afrika
d) Avrupa
Cevap: b) Kuzey Amerika. Çözüm: Kuzey Amerika kıtasının doğusunda Atlas Okyanusu, batısında ise Büyük Okyanus (Pasifik) bulunur. Bu özelliği taşıyan diğer kıta Güney Amerika'dır, ancak soruda "Atlas Okyanusu'nun iki yakasında" ifadesi Kuzey Amerika ve Avrupa/Afrika'yı işaret eder. Bu kıtalardan sadece Kuzey Amerika'nın aynı anda her iki okyanusa da kıyısı vardır.