# 📊 KPSS Coğrafya: Türkiye'de Nüfus ve Yerleşme - Ders Notu
🌍 Konuya Giriş: Neden Önemli?
KPSS Coğrafya müfredatının temel taşlarından biri olan "Türkiye'de Nüfus ve Yerleşme" konusu, hem genel kültür hem de öğretmenlik alan bilgisi sınavlarında sıklıkla soru gelen kritik bir başlıktır. Bu ders notunda, konuyu maddeler halinde, örneklerle ve formüllerle öğreneceğiz.
📈 1. Türkiye Nüfusunun Tarihsel Gelişimi
Türkiye'de nüfus sayımları 1927'den itibaren düzenli yapılmaktadır. Nüfus artış hızını etkileyen temel faktörleri şöyle sıralayabiliriz:
- ✅ Doğurganlık Oranı: Kadın başına düşen ortalama çocuk sayısı.
- ✅ Sağlık Hizmetleri: Bebek ölüm oranının azalması, ortalama yaşam süresinin uzaması.
- ✅ Göçler: İç ve dış göç hareketleri.
- ✅ Sosyo-ekonomik Değişim: Kentleşme, eğitim düzeyi, kadının işgücüne katılımı.
Nüfus artış hızı hesaplaması için temel formül:
\( \text{Nüfus Artış Hızı (\%)} = \frac{\text{(Doğum Sayısı - Ölüm Sayısı)}}{\text{Toplam Nüfus}} \times 1000 \) (Binde olarak ifade edilir)
🏙️ 2. Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler
🔹 A) Doğal (Fiziki) Faktörler
- 🌄 Yerşekilleri: Dağlık ve engebeli alanlar seyrek nüfusludur (Örnek: Doğu Karadeniz iç kesimleri).
- 🌧️ İklim: Ilıman iklim kuşağında nüfus yoğundur (Örnek: Ege ve Marmara kıyıları).
- 💧 Su Kaynakları: Akarsu çevreleri ve verimli ovalar yoğun nüfusludur (Örnek: Çukurova).
🔹 B) Beşeri ve Ekonomik Faktörler
- 🏭 Sanayi: İstanbul, İzmir, Bursa, Kocaeli gibi sanayi bölgeleri.
- 🛣️ Ulaşım: Ana yolların kavşak noktaları (Örnek: Eskişehir, Ankara).
- ⛏️ Yeraltı Kaynakları: Maden çıkarılan bölgeler (Örnek: Zonguldak).
- 🏛️ Tarihi ve Kültürel Etkenler: Eski yerleşim merkezleri (Örnek: İstanbul).
🗺️ 3. Türkiye'de Yerleşme Tipleri
🔸 A) Kır Yerleşmeleri
- Toplu Yerleşme: Su kaynaklarının kısıtlı olduğu iç bölgelerde görülür (Örnek: İç Anadolu köyleri).
- Dağınık Yerleşme: Su kaynaklarının bol, arazinin engebeli olduğu yerlerde (Örnek: Doğu Karadeniz).
🔸 B) Kent Yerleşmeleri
- Fonksiyonlarına Göre:
- 📍 Tarım Şehirleri: Rize, Karaman, Niğde
- 🏭 Sanayi Şehirleri: İstanbul, İzmit, Adapazarı
- ⛰️ Madencilik Şehirleri: Zonguldak, Batman, Soma
- 🏖️ Turizm Şehirleri: Antalya, Nevşehir, Muğla
- 🎓 Kültür ve Üniversite Şehirleri: Eskişehir, Trabzon
📊 4. Nüfus Piramitleri ve Türkiye
Türkiye'nin nüfus piramidi gelişmekte olan ülke özelliği göstermektedir:
- 🔺 Geniş Tabanlı Üçgen (1960-1980): Yüksek doğum ve ölüm oranları
- 🔶 Dinamik Gelişen (Günümüz): Doğum oranları azalıyor, ortalama yaşam süresi uzuyor
- 📉 Gelecek Projeksiyonu: Yaşlı nüfus oranının artması bekleniyor
⚠️ 5. KPSS'de Çıkabilecek Önemli Noktalar
- 📌 En az/En çok nüfuslu iller ve nedenleri
- 📌 Nüfus yoğunluğu hesaplaması: \( \text{Nüfus Yoğunluğu} = \frac{\text{Toplam Nüfus}}{\text{Yüzölçümü (km²)}} \)
- 📌 Göç türleri (iç/dış, mevsimlik/sürekli, beyin göçü)
- 📌 Nüfus projeksiyonları ve demografik fırsat penceresi kavramı
- 📌 Yerleşme tipleri ile ilgili örneklerin eşleştirilmesi
💡 6. Pratik Bilgiler ve Hatırlatmalar
⚠️ Dikkat! Türkiye'de nüfus dağılışı düzensizdir. Nüfusun yaklaşık %75'i kıyı bölgelerde, %25'i iç bölgelerde yaşar. En yoğun nüfus Marmara Bölgesi'ndedir. En seyrek nüfus ise Doğu Anadolu ve özellikle Tunceli, Hakkari gibi illerde görülür.
🎯 KPSS Stratejisi: Bu konudan soru çözerken harita bilginizi mutlaka kullanın. Coğrafi özelliklerle nüfus dağılımı arasında bağlantı kurmaya çalışın. Sayısal verileri (nüfus artış hızı, yoğunluk) hesaplayabilmek için formülleri iyi öğrenin.
📚 Tekrar Ödevi: Türkiye fiziki haritası üzerinde nüfus yoğunluğu haritasını zihninizde canlandırmaya çalışın. Her bölgenin nüfus özelliklerini o bölgenin coğrafi şartlarıyla ilişkilendirin.
