Mercekler, ışığı kırarak görüntüleri büyüten, küçülten veya odaklayan optik araçlardır. Gözlüklerden teleskoplara, kameralardan mikroskoplara kadar birçok alanda kullanılırlar. Temel olarak iki tür mercek vardır: yakınsak (dışbükey) ve ıraksak (içbükey) mercekler.
Yakınsak mercekler, üzerlerine düşen paralel ışınları bir noktada toplar. Bu noktaya odak noktası denir. Yakınsak mercekler, cisimleri olduğundan daha büyük gösterebilirler. Bu özellikleri sayesinde büyüteçlerde ve göz kusurlarını düzeltmek için kullanılan gözlüklerde kullanılırlar.
Iraksak mercekler, üzerlerine düşen paralel ışınları dağıtırlar. Bu merceklerin odak noktası, ışınların geldiği yönde, merceğin arkasındadır. Iraksak mercekler, cisimleri olduğundan daha küçük gösterirler ve genellikle geniş açılı görüntü elde etmek için kullanılırlar.
Merceklerde görüntü oluşumu, ışığın kırılması prensibine dayanır. Bir cisimden yayılan ışık ışınları merceğe çarpar ve kırılır. Kırılan ışınlar bir noktada kesişerek görüntüyü oluşturur. Görüntünün özellikleri (gerçek/sanal, düz/ters, büyük/küçük) merceğin türüne, cismin merceğe olan uzaklığına ve merceğin odak uzaklığına bağlıdır.
Mercekler, optik teknolojinin temel taşlarından biridir ve birçok farklı alanda kullanılırlar:
Merceklerle ilgili bazı temel kavramları anlamak, merceklerin çalışma prensiplerini daha iyi kavramanıza yardımcı olacaktır: