Nutuk (Söylev), Mustafa Kemal Atatürk'ün 15-20 Ekim 1927 tarihleri arasında Cumhuriyet Halk Partisi'nin ikinci kurultayında okuduğu, Türk Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet'in kuruluş sürecini belgelerle anlatan tarihi bir eserdir. Bu metin, sadece bir anlatı değil, aynı zamanda dönemin önemli tarihi kişilerinin rollerini, ilişkilerini ve mücadelelerini de gözler önüne seren bir şahitliktir.
Nutuk'taki karakterler, Milli Mücadele'nin farklı cephelerinde yer alan kişilerden oluşur. Bu kişileri dört ana grupta inceleyebiliriz:
Nutuk'un yazarı ve anlatıcısı, aynı zamanda olayların merkezindeki liderdir. Eser, onun "19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkışı" ile başlar. Nutuk'ta kendisini, vatanı kurtarmak için ortaya atılan, kongreler düzenleyen, meclis açan, orduyu düzenleyen ve nihayetinde zaferi kazanan bir önder olarak sunar. Kararları, stratejileri ve mücadelesi metnin omurgasını oluşturur.
Nutuk'ta Batı Cephesi Komutanı ve Lozan görüşmelerinin baş delegesi olarak öne çıkar. I. ve II. İnönü Muharebeleri'ndeki başarıları, düzenli ordunun kuruluşundaki katkısı ve Atatürk'ün en yakın silah ve fikir arkadaşı olması nedeniyle sıkça anılır. Atatürk'ün güvenini kazanmış kritik bir figürdür.
Doğu Cephesi Komutanı olarak Ermeni ordusuna karşı kazanılan zaferlerle anılır. Nutuk'un ilk bölümlerinde Milli Mücadele'ye destek veren bir komutan olarak yer alırken, sonraki siyasi ayrılıklar ve muhalefet nedeniyle farklı bir bağlamda da zikredilir.
Milli Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı olarak ordunun lojistik ve insan gücü ihtiyacının karşılanmasında kritik rol oynamıştır. Nutuk'ta, düzenli ordunun kurulması ve Büyük Taarruz hazırlıklarındaki katkıları vurgulanır.
Batı Cephesi'nin ilk komutanı ve sonrasında Moskova Büyükelçisi olarak görev yapmıştır. Nutuk'ta, özellikle Kuvayı Milliye dönemindeki faaliyetleri ve düzenli orduya geçiş sürecindeki rolü ile yer alır.
Milli Mücadele'nin başlarında önemli bir siyasi figürdür. İlk TBMM Hükümeti'nin başbakanı olmuştur. Nutuk'ta, Saltanat'ın kaldırılması ve Lozan görüşmeleri konularındaki fikir ayrılıkları nedeniyle muhalif bir konuma evrilen ilişkisi ele alınır.
İçişleri Bakanı ve Ordu Komutanı olarak görev yapmıştır. Nutuk'ta, Kuvayı Milliye'nin disiplin altına alınması ve merkezi otoritenin sağlanması sürecindeki çabaları ve yaşanan anlaşmazlıklar anlatılır.
İktisat Vekili (Bakanı) olarak Milli Ekonomi politikalarının oluşturulmasında rol oynamıştır. Nutuk'ta, yeni devletin ekonomik temellerinin atılması bağlamında adı geçer.
Nutuk, zaferleri anlatmanın yanı sıra, Milli Mücadele içindeki iç çatışmaları, muhalefeti ve isyanları da detaylıca ele alır. Atatürk, bu kişi ve grupları, "vatanın kurtarılması" fikri etrafında birleşemeyen, kişisel çıkar veya farklı siyasi vizyonlar peşinde koşan unsurlar olarak resmeder.
Nutuk, düşman ve müttefik devletlerin temsilcilerini de "karakter" olarak içerir.
| Karakter | Temel Rolü | Nutuk'taki Konumu |
|---|---|---|
| Mustafa Kemal Atatürk | Lider ve Anlatıcı | Merkez, Olumlu |
| İsmet İnönü | Komutan ve Diplomat | Destekleyici, Olumlu |
| Kazım Karabekir | Doğu Cephesi Komutanı | Başta Olumlu, Sonra Muhalif |
| Çerkez Ethem | Kuvayı Milliye Lideri / İsyancı | Eleştirel, Olumsuz |
| Rauf Orbay | Siyasetçi, Başbakan | Başta Olumlu, Sonra Muhalif |
Nutuk'taki karakterler, tek bir liderin perspektifinden anlatılır. Bu nedenle, her bir tarihi kişinin portresi, Atatürk'ün onlarla olan ilişkisine, dönemin koşullarına ve nihai hedef olan "ulusal bağımsızlık ve cumhuriyet"e yaptıkları katkıya göre şekillenir. Eser, bu kişiler üzerinden bir dönemin karmaşık siyasi ve askeri haritasını çizerken, aynı zamanda "resmi" tarih yazımının da temel kaynağını oluşturur. Nutuk'u anlamak, bu karakterleri ve onların temsil ettiği fikirleri, çatışmaları ve ittifakları doğru bir tarihsel bağlamda değerlendirmekten geçer.
⚠️ Önemli Uyarı: Nutuk, birincil bir kaynak olarak paha biçilmez değere sahiptir. Ancak, tarihsel araştırmalarda Nutuk'taki anlatının, diğer belge, mektup ve dönemin diğer aktörlerinin hatıratları ile karşılaştırılması, daha bütünlüklü bir anlayış sağlayacaktır.
