# Prut Antlaşması (1711): Osmanlı'nın Geçici Zaferi ve Diplomasinin Sınırları
🌍 Tarihin Akışını Değiştiren Bir Müzakerenin Hikayesi
Osmanlı tarihi, zaferlerle ve hezimetlerle doludur. Ancak bazı antlaşmalar vardır ki, kazanılmış bir savaşın masada kaybedildiği anları temsil eder. Prut Antlaşması tam da böyle bir paradoksu barındırır: Osmanlı ordusunun kesin bir zafer kazandığı Prut Savaşı'nın ardından imzalanan bu antlaşma, beklenenin aksine oldukça mütevazı kazanımlarla sonuçlanmıştır. 1711 yılında, bugünkü Moldova sınırları içindeki Prut Nehri kıyısında gerçekleşen bu olay, diplomasinin savaş meydanlarından daha karmaşık olabileceğini gösteren çarpıcı bir örnektir.
⚔️ Prut Savaşı'nın Arka Planı: Baltacı Mehmed Paşa vs. Çar I. Petro
Antlaşmanın nedenlerini anlamak için önce savaşın çıkış noktasına bakmak gerekir. Rus Çarı I. Petro (Deli Petro), Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıfladığını düşünerek saldırgan bir politika izlemeye başlamıştı. Özellikle 1709 Poltava Savaşı'nda İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ı yenilgiye uğratmasının ardından, Osmanlı topraklarına sığınan Şarl'ı takip etme bahanesiyle Osmanlı sınırlarına tecavüz etti. Bu durum, Osmanlı'nın savaş ilan etmesi için yeterli sebep oldu.
🎯 Savaşın Seyri ve Kuşatma
- 🛡️ Osmanlı Ordusu: Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa komutasında, 120.000-200.000 arasında asker ve 100'den fazla top.
- ⚜️ Rus Ordusu: Çar I. Petro komutasında, 38.000-45.000 arasında asker ve sınırlı topçu gücü.
- 📍 Konum: Rus ordusu, Prut Nehri kıyısında (Stănileşti yakınları) sıkıştırıldı.
- 💥 Sonuç: Rus ordusu tamamen kuşatıldı, erzak ve cephane sıkıntısı çekmeye başladı. Teslim olmak ya da imha edilmek arasında bir seçimle karşı karşıya kaldı.
🖋️ Antlaşmanın Maddeleri: Zaferin Mütevazı Meyveleri
21 Temmuz 1711'de imzalanan antlaşmanın başlıca maddeleri şunlardı:
- 🤝 Azak Kalesi'nin İadesi: Rusya, 1699 Karlofça Antlaşması'ndan sonra elinde tuttuğu Azak Kalesi'ni Osmanlı'ya geri verecekti.
- 🏰 Kalelerin Yıkılması: Rusya, Taganrog başta olmak üzere inşa ettiği kaleleri yıkacaktı.
- 🚫 Lehistan İşlerine Karışmama: Rusya, Lehistan'ın (Polonya) iç işlerine karışmayacaktı.
- 👑 Demirbaş Şarl'ın Serbestçe Ülkesine Dönüşü: Osmanlı'ya sığınan İsveç Kralı'nın ülkesine güvenle dönmesine izin verilecekti.
- 🏛️ İstanbul'da Sürekli Elçilik: Rusya, İstanbul'da daimi bir elçilik bulundurmayacaktı (bu madde daha sonra uygulanmadı).
- ↩️ Rus Ordusunun Serbest Bırakılması: Kuşatma altındaki Rus ordusu, silahları ve bayraklarıyla serbest bırakılacaktı.
🤔 Tarihsel Tartışma: Neden Daha Fazlası İstenmedi?
Prut Antlaşması, tarihçiler arasında en çok tartışılan Osmanlı antlaşmalarından biridir. Osmanlı ordusu, Rus ordusunu tamamen imha etme veya ağır şartlarla teslim alma fırsatı varken, neden bu kadar mütevazı şartlarla yetinildi? İşte olası nedenler:
- ⚠️ Askeri Riskler: Baltacı Mehmed Paşa, Rus ordusunun umutsuz bir son saldırı yapmasından ve Osmanlı ordusuna ağır kayıplar verdirmesinden çekiniyordu.
- 🔄 İç ve Dış Siyaset: Sadrazam, İstanbul'daki siyasi rakiplerinin ve muhtemel bir yeni cephe açılmasının (Avusturya) etkisini hesaba katıyordu.
- 💰 Rüşvet İddiaları: En meşhur iddia, Çar I. Petro'nun eşi (geleceğin İmparatoriçesi) Katerina'nın Osmanlı yetkililerine (hatta Baltacı Mehmed Paşa'ya bizzat kendisinin) değerli mücevherler ve rüşvetler gönderdiği yönündedir. Bu iddia, antlaşmanın halk ve tarih yazımındaki romantik ve eleştirel algısını şekillendirmiştir.
- 🎯 Asıl Hedefin Gerçekleşmesi: Osmanlı'nın asıl amacı, Rus tehdidini bertaraf etmek ve kaybedilen toprakları (Azak) geri almaktı. Bu, antlaşmayla sağlandı.
📜 Antlaşmanın Sonuçları ve Önemi
Prut Antlaşması, kısa ve uzun vadede önemli sonuçlar doğurdu:
- ⏳ Geçici Bir Soluk: Osmanlı İmparatorluğu'na, Karlofça'dan sonra gelen ilk toprak kazancını (Azak) sağlayarak geçici bir nefes aldırdı.
- 🚧 Rusya'nın Duraklaması: I. Petro'nun güneye inme ve sıcak denizlere ulaşma hayali ertelendi. Ancak bu sadece geçici oldu.
- 🔮 Geleceğin Habercisi: Antlaşmanın şartları, özellikle İstanbul'daki elçilik konusu, kalıcı olarak uygulanamadı. Bu, Osmanlı'nın diplomasi masasında uzun vadeli avantajı koruyamadığını gösterdi. Rusya, toparlandıktan sonra saldırgan politikasına geri döndü.
- ⚖️ Bir Ders: Prut, askeri bir zaferin, etkin bir diplomasi ve uzun vadeli strateji olmadan siyasi bir zafere dönüşemeyeceğinin kanıtı oldu.
💎 Sonuç
Prut Antlaşması (1711), Osmanlı tarihinin en ilginç ikilemlerinden birini yansıtır: Kazanılmış bir savaş, neden beklenenden azıyla sonuçlanır? Bu antlaşma, askeri gücün tek başına yeterli olmadığını; siyasi irade, diplomatik beceri ve uzak görüşlülüğün de en az onun kadar önemli olduğunu gösteren bir vakadır. Baltacı Mehmed Paşa, o an için "makul" görünen şartları kabul etmiş, ancak tarih onu, büyük fırsatı değerlendirememekle eleştirmiştir. Prut, Osmanlı'nın gerileme döneminde, zaferlerin bile nasıl "pirus zaferi"ne dönüşebileceğinin erken bir işareti olarak tarihteki yerini almıştır.
