🎨 Sıfat-Fiil (Ortaç) Konu Anlatımı
Fiillerin belirli ekler alarak cümle içinde sıfat görevinde kullanılan hallerine sıfat-fiil (ortaç) denir. Sıfat-fiiller, fiil kök veya gövdelerine getirilen özel eklerle oluşturulur ve niteledikleri isimlerin önüne gelerek o isimleri belirtir veya niteler.
📚 Sıfat-Fiil Ekleri
Sıfat-fiil ekleri şunlardır:
- 📌-an, -en (Sıfat-fiil eki): Çalışan kazanır.
- 📌-ası, -esi (Sıfat-fiil eki): Öpülesi eller.
- 📌-maz, -mez (Sıfat-fiil eki): Tükenmez kalem.
- 📌-ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür (Sıfat-fiil eki): Akar su.
- 📌-dık, -dik, -duk, -dük, -tık, -tik, -tuk, -tük (Sıfat-fiil eki): Tanıdık simalar.
- 📌-acak, -ecek (Sıfat-fiil eki): Gelecek günler.
- 📌-mış, -miş, -muş, -müş (Sıfat-fiil eki): Donmuş göl.
✍️ Sıfat-Fiillerin Özellikleri
Sıfat-fiillerin bazı önemli özellikleri şunlardır:
- 🍎 Niteleme: İsimleri nitelerler. Örneğin, "koşan çocuk" ifadesindeki "koşan" kelimesi sıfat-fiildir ve "çocuk" ismini nitelemektedir.
- 🍎 Çekimlenmezler: Sıfat-fiiller, fiiller gibi şahıs ekleri almazlar.
- 🍎 Fiilden Türeme: Mutlaka bir fiil kök veya gövdesinden türetilirler.
- 🍎 İsimleşme (Adlaşma): Sıfat-fiiller bazen niteledikleri isim düşerek isimleşebilirler. Bu duruma "adlaşmış sıfat-fiil" denir. Örneğin: "Yaşlı adam" yerine sadece "yaşlı" denilmesi gibi.
📝 Sıfat-Fiil Örnekleri
Sıfat-fiillerin cümle içindeki kullanımlarına dair bazı örnekler:
- 📌 Gülen gözler her zaman mutluluk verir. (Burada "gülen", "gözler" ismini niteleyen sıfat-fiildir.)
- 📌 Yazılacak çok şey var. ("Yazılacak", "şey" ismini nitelemektedir.)
- 📌 Kırılmış kalpler tamir edilmeyi bekler. ("Kırılmış", "kalpler" ismini nitelemektedir.)
- 📌 Bilmeyene öğretmeli. (Burada "bilmeyen", adlaşmış sıfat-fiildir.)
⚠️ Uyarılar ve Püf Noktaları
- 🍎 Sıfat-fiil ekleri ile kip ekleri karıştırılmamalıdır. Örneğin, "-acak" eki hem gelecek zaman kip eki hem de sıfat-fiil eki olabilir. Cümledeki anlamına dikkat etmek gerekir.
- 🍎 Adlaşmış sıfat-fiillerde, nitelediği isim düşse bile anlam değişmez.
