Şiirde ölçü (Vezin) nedir

Question

Şiirde ölçüyü tam olarak anlamakta zorlanıyorum. Hece ölçüsü ve aruz ölçüsü arasındaki temel farkı tam olarak kavrayamadım. Ayrıca bir şiirin ölçüsünü nasıl belirleyeceğimi de bilmiyorum.

Answer 1

📜 Şiirde Ölçü (Vezin) Nedir?

Şiirde ölçü (ya da diğer adıyla vezin), bir şiirin mısralarında bulunan hecelerin sayısına, uzunluğuna veya vurgularına dayalı olarak düzenli bir ritim ve ahenk oluşturma sistemidir. 🎵

Şiirin müzikal bir yapıya kavuşmasını, akılda kalıcı olmasını ve duygu aktarımının güçlenmesini sağlar. Türk edebiyatında en yaygın olarak hece ölçüsü ve aruz ölçüsü kullanılmıştır.

🎯 Hece Ölçüsü

Mısralardaki hece sayısının eşitliğine dayanır. Genellikle Halk edebiyatında kullanılır. Heceler sayılır ve duraklara ayrılır.

• ✅ 7'li Hece Ölçüsü: "Gid-i-yo-rum / gidemem" (4+3 duraklı)
• ✅ 11'li Hece Ölçüsü: "Bir garip ölmüş diyeler / Üç günden sonra duyalar" (6+5 duraklı)

⚖️ Aruz Ölçüsü

Mısralardaki hecelerin açıklık (kısa) - kapalılık (uzun) esasına göre düzenlenmesidir. Divan edebiyatının temel ölçüsüdür. Heceler "—" (uzun) ve "U" (kısa) işaretleriyle gösterilir.

• 💡 Fe i lâ tün / Fe i lâ tün / Fe i lâ tün / Fe i lün gibi kalıpları vardır.
• 📌 Örnek: "Hâr-ı gamda andıkça vücûdum nâleşim" (Fuzûlî)

🎻 Serbest Ölçü

Modern şiirde sıklıkla kullanılan, belirli bir kalıba bağlı kalınmayan ölçüdür. Şair, ritmi kendi duygusuna göre oluşturur.

• ➡️ Örnek: "Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı'nda / Ne sen bunun farkındasın, ne de polis farkında" (Nâzım Hikmet)

💎 Özetle: Ölçü, şiirin iskeletidir. Şiirin söyleyiş güzelliğini, akıcılığını ve etkileyiciliğini artıran en önemli unsurlardan biridir.