📏 Türetilmiş Büyüklükler
Fizikte, temel büyüklüklerin çarpımı veya oranı şeklinde tanımlanan büyüklüklere türetilmiş büyüklükler denir. Temel büyüklüklerden türetildikleri için bu ismi alırlar.
🔍 Temel ve Türetilmiş Büyüklükler Arasındaki Fark
- ✅ Temel Büyüklükler: Başka büyüklüklere ihtiyaç duyulmadan tanımlanabilen, 7 tanedir (uzunluk, kütle, zaman, elektrik akımı, sıcaklık, madde miktarı, ışık şiddeti).
- ➡️ Türetilmiş Büyüklükler: Bu 7 temel büyüklüğün matematiksel işlemlerle birleştirilmesiyle elde edilir. Sayıları oldukça fazladır.
📌 Önemli Türetilmiş Büyüklük Örnekleri
- 📐 Alan: İki uzunluğun çarpımıdır. Birimi metrekare (m²). Formülü: \( A = a \times b \)
- 🧪 Hacim: Üç uzunluğun çarpımıdır. Birimi metreküp (m³). Formülü: \( V = a \times b \times c \)
- ⚡ Hız: Birim zamanda alınan yoldur. Uzunluğun zamana bölümüdür. Birimi metre/saniye (m/s). Formülü: \( v = \frac{\Delta x}{\Delta t} \)
- 💨 İvme: Hızdaki değişimin zamana oranıdır. Birimi metre/saniye² (m/s²). Formülü: \( a = \frac{\Delta v}{\Delta t} \)
- ⚖️ Kuvvet: Newton'un ikinci yasasına göre, kütle ve ivmenin çarpımıdır. Birimi Newton (N). \( 1 N = 1 kg \cdot m/s^2 \)
- 💧 Basınç: Birim yüzeye etki eden dik kuvvettir. Kuvvetin alana bölümüdür. Birimi Pascal (Pa). \( 1 Pa = 1 N / m^2 \)
- 🔋 İş ve Enerji: Kuvvet ve yolun çarpımıdır. Birimi Joule (J). \( 1 J = 1 N \cdot m \)
- 💡 Güç: Birim zamanda yapılan iştir. İşin zamana bölümüdür. Birimi Watt (W). \( 1 W = 1 J / s \)
🎯 Neden Önemlidir?
Türetilmiş büyüklükler, fiziksel olayları ve kanunları ifade etmemizi sağlar. Örneğin, bir cismin ne kadar hızlı hareket ettiğini anlatmak için "hız" kavramına ihtiyaç duyarız. Bu kavram da temel büyüklükler olan uzunluk ve zamandan türetilmiştir.
💡 Hatırlatma: Türetilmiş bir büyüklüğün birimi, onu oluşturan temel büyüklüklerin birimlerinin matematiksel işlemi sonucunda ortaya çıkar. Örneğin, hız = uzunluk/zaman olduğu için birimi de metre/saniye (m/s) olur.
