🧬 Canlıların Ortak Özellikleri ve Çeşitliliği
Canlılar, yeryüzünde hayatı oluşturan temel unsurlardır. Birbirlerinden farklı özelliklere sahip olsalar da, tüm canlıların ortak bazı temel özellikleri bulunur. Bu benzerlikler ve farklılıklar, biyolojinin temelini oluşturur.
- 🍎 Hücresel Yapı: Tüm canlılar hücrelerden oluşur. Hücre, canlıların en küçük yapısal ve işlevsel birimidir. Bazı canlılar tek hücreli (bakteriler, amip), bazıları ise çok hücrelidir (insan, bitki).
- 🧪 Metabolizma: Canlılar, yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar. Bu enerjiyi elde etmek ve kullanmak için gerçekleştirdikleri kimyasal reaksiyonların tümüne metabolizma denir. Metabolizma iki ana başlıkta incelenir:
- Anabolizma (Yapım): Küçük moleküllerin birleşerek daha büyük molekülleri oluşturmasıdır. Örneğin, fotosentez.
- Katabolizma (Yıkım): Büyük moleküllerin parçalanarak daha küçük moleküllere ayrılmasıdır. Örneğin, sindirim.
- 🧬 Üreme: Canlılar, soylarını devam ettirebilmek için üreme yeteneğine sahiptir. Üreme, eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki temel şekilde gerçekleşir.
- 🌱 Büyüme ve Gelişme: Canlılar, zamanla büyür ve gelişirler. Büyüme, hücre sayısının ve/veya hacminin artmasıdır. Gelişme ise, canlının yapısında ve işlevlerinde meydana gelen değişikliklerdir.
- Adaptasyon: Canlılar, yaşadıkları çevreye uyum sağlamak için adaptasyonlar geliştirirler. Adaptasyonlar, canlıların hayatta kalma ve üreme şansını artıran kalıtsal özelliklerdir.
- Uyarılara Tepki: Canlılar, iç ve dış çevreden gelen uyarılara tepki verirler. Bu tepkiler, canlının hayatta kalmasına yardımcı olur. Örneğin, bitkilerin ışığa yönelmesi.
- Homeostazi: Canlılar, iç ortamlarını dengede tutmaya çalışırlar. Bu dengeye homeostazi denir. Örneğin, vücut sıcaklığının sabit tutulması.
❓ ÖSYM Tarzı Soru Çözümleri
Şimdi de bu bilgileri kullanarak ÖSYM tarzı soruları nasıl çözebileceğimize bakalım.
🌿 Soru 1:
Aşağıdakilerden hangisi tüm canlıların ortak özelliklerinden biri değildir?
A) Hücresel yapıya sahip olma
B) Metabolizma gerçekleştirme
C) Eşeyli üreme
D) Uyarılara tepki verme
E) Büyüme ve gelişme
Çözüm:
Bu soruyu çözerken, yukarıda bahsettiğimiz canlıların ortak özelliklerini hatırlamalıyız.
* A, B, D ve E seçenekleri tüm canlıların ortak özellikleridir.
* Ancak, eşeyli üreme tüm canlılarda görülmez. Bazı canlılar eşeysiz olarak ürerler.
Doğru cevap: C) Eşeyli üreme
🐾 Soru 2:
Bir öğrenci, bir bitkinin ışığa doğru yöneldiğini gözlemliyor. Bu durum, canlıların hangi ortak özelliği ile ilgilidir?
A) Adaptasyon
B) Homeostazi
C) Uyarılara tepki
D) Büyüme ve gelişme
E) Metabolizma
Çözüm:
Bitkinin ışığa yönelmesi, dışarıdan gelen bir uyarıya (ışık) verilen bir tepkidir.
Doğru cevap: C) Uyarılara tepki
🔬 Soru 3:
Aşağıdakilerden hangisi katabolik bir olaydır?
A) Fotosentez
B) Protein sentezi
C) Sindirim
D) DNA replikasyonu
E) Glikoz sentezi
Çözüm:
Katabolizma, büyük moleküllerin parçalanmasıdır. Sindirim, besinlerin parçalanarak daha küçük moleküllere ayrılmasıdır.
Doğru cevap: C) Sindirim
🧪 Soru 4:
Bir hayvanın vücut sıcaklığının sabit kalması, aşağıdaki kavramlardan hangisi ile açıklanır?
A) Adaptasyon
B) Homeostazi
C) Metabolizma
D) Üreme
E) Büyüme
Çözüm:
Vücut sıcaklığının sabit kalması, iç ortamın dengede tutulmasıdır. Bu durum homeostazi olarak adlandırılır.
Doğru cevap: B) Homeostazi
🧬 Soru 5:
Aşağıdaki olaylardan hangisi anabolizma örneğidir?
A) Glikozun parçalanması
B) Proteinlerin aminoasitlere ayrılması
C) Nişastanın sindirilmesi
D) Aminoasitlerden protein sentezi
E) Yağların yağ asitlerine dönüşmesi
Çözüm:
Anabolizma, küçük moleküllerin birleşerek daha büyük molekülleri oluşturmasıdır. Aminoasitlerden protein sentezi, küçük moleküllerin (aminoasitler) birleşerek daha büyük bir molekülü (protein) oluşturmasıdır.
Doğru cevap: D) Aminoasitlerden protein sentezi
