🌍 TYT Coğrafya İklim Bilgisi: Hava Durumundan Küresel İklimlere Yolculuk
İklim, bir bölgedeki uzun süreli hava olaylarının ortalamasıdır. Hava durumu ise kısa süreli atmosfer olaylarıdır. İklimi etkileyen birçok faktör vardır ve bu faktörler yeryüzünde farklı iklim tiplerinin oluşmasına neden olur.
☀️ İklimi Etkileyen Faktörler
- 🍎 Enlem: Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık azalır.
- 🏔️ Yükselti: Yükseldikçe sıcaklık her 200 metrede 1°C düşer.
- 🌊 Denizellik ve Karasallık: Denizler karalara göre daha geç ısınıp daha geç soğur.
- 🌬️ Rüzgarlar: Sıcak ve soğuk rüzgarlar, sıcaklığı etkiler.
- ⛰️ Okyanus Akıntıları: Sıcak ve soğuk su akıntıları, kıyıların sıcaklığını etkiler.
- ⛰️ Bakı: Dağların güneşe dönük yamaçları daha sıcaktır.
🌡️ Türkiye'de Görülen İklim Tipleri
- 🌿 Karadeniz İklimi: Her mevsim yağışlı, ılıman.
- ☀️ Akdeniz İklimi: Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı.
- ⛰️ Karasal İklim: Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı.
🏞️ Yerin Şekillenmesi: İç ve Dış Kuvvetlerin Dansı
Yeryüzü, sürekli olarak iç ve dış kuvvetlerin etkisi altındadır. İç kuvvetler yerin içinden gelirken, dış kuvvetler güneş, su, rüzgar ve buzullar gibi etkenlerle oluşur.
🌋 İç Kuvvetler: Yeryüzünü İnşa Eden Güçler
- 🌋 Tektonik Hareketler: Yer kabuğundaki hareketler, dağların oluşmasına, depremlere ve volkanizmaya neden olur.
- 地震 Depremler: Yer kabuğundaki ani kırılmalar sonucu oluşan sarsıntılardır.
- 🌋 Volkanizma: Magmanın yeryüzüne çıkması olayıdır.
- ⛰️ Orojenez (Dağ Oluşumu): Yer kabuğundaki kıvrılma ve kırılmalarla dağların oluşmasıdır.
- 🌍 Epirojenez (Kıta Oluşumu): Karaların yükselmesi veya alçalmasıdır.
💧 Dış Kuvvetler: Yeryüzünü Şekillendiren Aktörler
- 💧 Akarsular: Vadileri oluşturur, taşıdıkları malzemeyle ovaları meydana getirir.
- 🌬️ Rüzgarlar: Kurak ve yarı kurak bölgelerde etkilidir, mantarkaya gibi şekiller oluşturur.
- 🧊 Buzullar: Yüksek dağlık bölgelerde ve kutuplara yakın yerlerde etkilidir, buzul vadileri oluşturur.
- 🌊 Dalgalar ve Akıntılar: Kıyıları aşındırır ve şekillendirir.
- 🌱 Bitki Örtüsü: Toprağı korur, erozyonu önler.
- 🌧️ Kimyasal Çözünme: Özellikle karstik arazilerde etkilidir, mağaraların oluşmasına neden olur.
⛰️ Türkiye'de Görülen Yer Şekilleri
- 🏞️ Dağlar: Toroslar, Kuzey Anadolu Dağları
- 🏞️ Ovalar: Çukurova, Konya Ovası
- 🏞️ Platolar: İç Anadolu Platoları
- 🏞️ Vadiler: Menderes Vadisi
- 🏞️ Kıyılar: Ege Kıyıları, Akdeniz Kıyıları, Karadeniz Kıyıları
