Osmanlı İmparatorluğu'nun 600 yıllık tarihinde, "padişah" ve "sadrazam" gibi unvanlar kadar etkili ve saygın bir makam daha vardı: Valide Sultan. Padişahın annesi olan bu kadınlar, saltanatın merkezinde yer alarak siyasetten kültüre, hayır işlerinden protokole kadar devletin pek çok alanında silinmez izler bıraktılar. Gelin, Harem'den yönetilen bu muazzam gücün detaylarını inceleyelim.
Valide Sultan, kelime anlamı olarak "Sultanın Annesi" demektir. Bu unvan, oğlu tahta çıkan her padişah annesine verilirdi. Ancak bu sadece bir anne unvanı değil, devlet protokolünde en yüksek rütbeli kadın olmak anlamına geliyordu. Padişahın eşleri (hasekiler) ve kızları (sultanlar) onun emri altındaydı.
Valide Sultanların gücü, imparatorluğun farklı dönemlerinde değişiklik gösterdi. Özellikle 16. ve 17. yüzyıllar (genellikle "Kadınlar Saltanatı" dönemi olarak anılır), Valide Sultanların devlet işlerinde en etkin olduğu zamanlardı. Hürrem Sultan'la başlayan, Nurbanu, Safiye, Kösem ve Turhan Sultan'la devam eden bu süreçte, Valide Sultanlar fiilen devlet yönetiminde söz sahibi oldular.
Sarayın özel yaşam alanı olan Harem'in mutlak hakimiydi. Harem'deki tüm personel, disiplin, eğitim ve günlük işleyiş onun sorumluluğundaydı. Bu, yüzlerce insanı yönetmek anlamına geliyordu.
En hassas görevi buydu. Padişah üzerinde doğal bir etkisi olan Valide Sultan, şu konularda görüş bildirirdi:
Valide Sultanlar, devletin sosyal yardım sisteminin en büyük destekçileriydi. Servetlerinin önemli bir kısmını hayrat yapmaya adarlardı:
Valide Sultan, sadece bir yönetici değil, aynı zamanda devletin annesi sembolüydü. "Devletlü İsmetlü Valide Sultan Aliyyetü'ş-Şân Hazretleri" gibi uzun ve saygı dolu unvanlarla anılırdı. Vefatlarında devlet yas tutar, tüm resmi kurumlar faaliyetlerine ara verirdi.
Günümüzde İstanbul'un silüetine yayılan pek çok tarihi eser, onların gücünün, zevkinin ve hayırseverliğinin somut kanıtları olarak durmaktadır. Valide Sultanlık kurumu, Osmanlı siyasi kültürünün ve hanedan yapısının, bir kadının elinde nasıl merhametli ve güçlü bir şekil alabileceğinin benzersiz bir örneğidir.
