🧬 10. Sınıf Biyoloji 2. Dönem 1. Yazılıya Hazırlık: Çözümlü Sorularla Tekrar!
Merhaba gençler! Biyoloji yazılısı yaklaşıyor ve biliyorum, biraz streslisiniz. Ama merak etmeyin, bu çözümlü sorularla konuları tekrar edip sınavda harikalar yaratacağız. Haydi başlayalım!
🧪 1. Soru: DNA'nın Yapısı ve Görevleri
Soru: DNA'nın yapısını açıklayınız ve başlıca görevlerini belirtiniz.
Çözüm:
- 🧬 Yapısı: DNA, çift sarmallı bir yapıya sahiptir. Bu sarmallar, nükleotit adı verilen yapı birimlerinden oluşur. Her nükleotit ise bir şeker (deoksiriboz), bir fosfat grubu ve bir azotlu organik baz içerir. Azotlu bazlar adenin (A), timin (T), guanin (G) ve sitozin (C) olmak üzere dört çeşittir. A her zaman T ile, G ise C ile eşleşir.
- 🔬 Görevleri:
- 🌱 Genetik bilgiyi taşımak ve saklamak.
- 🧬 Hücre bölünmesi sırasında genetik bilginin doğru bir şekilde kopyalanmasını sağlamak.
- 🧬 Protein sentezi için gerekli olan talimatları taşımak.
- 🧬 Mutasyonlar yoluyla genetik çeşitliliği sağlamak.
🦠 2. Soru: Mitoz ve Mayoz Arasındaki Farklar
Soru: Mitoz ve mayoz hücre bölünmeleri arasındaki temel farkları karşılaştırınız.
Çözüm:
- 🌱 Mitoz:
- 🍎 Vücut hücrelerinde (somatik hücreler) görülür.
- 🍎 Bir hücre bölünmesi gerçekleşir.
- 🍎 Kromozom sayısı sabittir (2n → 2n).
- 🍎 Oluşan hücreler ana hücreyle aynı genetik yapıya sahiptir.
- 🍎 Büyüme, onarım ve eşeysiz üreme için önemlidir.
- 🔬 Mayoz:
- 🍎 Üreme hücrelerinde (gametler) görülür.
- 🍎 İki hücre bölünmesi gerçekleşir (Mayoz I ve Mayoz II).
- 🍎 Kromozom sayısı yarıya iner (2n → n).
- 🍎 Oluşan hücreler ana hücreden farklı genetik yapıya sahiptir (crossing over ve homolog kromozomların ayrılması nedeniyle).
- 🍎 Eşeyli üreme için önemlidir.
🧬 3. Soru: Protein Sentezi
Soru: Protein sentezi sürecini özetleyiniz ve mRNA, tRNA ve rRNA'nın bu süreçteki rollerini açıklayınız.
Çözüm:
Protein sentezi, DNA'daki genetik bilginin ribozomlarda proteinlere dönüştürülme sürecidir. Bu süreç iki temel aşamadan oluşur: transkripsiyon (yazılma) ve translasyon (okuma).
- 📝 Transkripsiyon: DNA üzerindeki genetik bilgi, mRNA (mesajcı RNA) adı verilen bir moleküle kopyalanır. Bu işlem, RNA polimeraz enzimi tarafından gerçekleştirilir.
- 📖 Translasyon: mRNA, ribozomlara taşınır. Ribozomlar, mRNA'daki genetik kodu okur ve tRNA (taşıyıcı RNA) moleküllerini kullanarak uygun amino asitleri getirir. Amino asitler birbirine bağlanarak proteinleri oluşturur. rRNA (ribozomal RNA) ise ribozomların yapısında bulunur ve protein sentezinde yapısal ve katalitik roller oynar.
- 🍎 mRNA: DNA'daki genetik bilgiyi ribozomlara taşır.
- 🍎 tRNA: Amino asitleri ribozomlara taşır ve mRNA'daki kodonlara uygun antikodonları taşır.
- 🍎 rRNA: Ribozomların yapısında yer alır ve protein sentezinde katalitik rol oynar.
🌱 4. Soru: Mendel Genetiği
Soru: Mendel'in genetik prensiplerini açıklayınız ve örneklerle destekleyiniz.
Çözüm:
Gregor Mendel, genetik biliminin kurucusudur. Bezelye bitkileri üzerinde yaptığı deneylerle kalıtımın temel prensiplerini ortaya koymuştur.
- 🧬 Ayrılma İlkesi: Her özellik için bir bireyde iki alel bulunur ve gamet oluşumu sırasında bu aleller birbirinden ayrılır. Örneğin, bir bezelye bitkisinin tohum rengi için sarı (S) ve yeşil (s) alelleri varsa, Ss genotipine sahip bir bitki S veya s alellerini taşıyan gametler oluşturur.
- 🍎 Bağımsız Dağılım İlkesi: Farklı özelliklere ait genler birbirinden bağımsız olarak gametlere dağılır. Örneğin, tohum rengi ve tohum şekli gibi iki farklı özellik ele alırsak, bu özelliklerin alelleri gametlere birbirinden bağımsız olarak geçer.
- 🔬 Baskınlık İlkesi: Bir özellik için iki farklı alel bulunduğunda, baskın olan alel fenotipte kendini gösterir. Örneğin, sarı tohum rengi (S) yeşil tohum rengine (s) baskınsa, Ss genotipine sahip bir bitki sarı tohumlu olur.
🦠 5. Soru: Ekosistem ve Besin Zinciri
Soru: Ekosistemi tanımlayınız ve besin zincirinin ekosistemdeki önemini açıklayınız.
Çözüm:
Ekosistem: Belirli bir alanda yaşayan canlılar (biyotik faktörler) ile bu canlıların etkileşimde bulunduğu cansız çevre (abiyotik faktörler) arasındaki ilişkilerin oluşturduğu bütündür.
Besin Zinciri: Bir ekosistemdeki canlıların birbirleriyle beslenme ilişkilerini gösteren sıralamadır. Besin zinciri, üreticiler (ototroflar), tüketiciler (heterotroflar) ve ayrıştırıcılar (saprofitler) olmak üzere üç temel gruptan oluşur.
- 🌱 Üreticiler: Kendi besinlerini kendileri üreten canlılardır (örneğin, bitkiler).
- 🍎 Tüketiciler: Besinlerini diğer canlılardan elde eden canlılardır (örneğin, hayvanlar).
- 🔬 Ayrıştırıcılar: Ölü organizmaları ve organik atıkları parçalayarak beslenen canlılardır (örneğin, mantarlar ve bakteriler).
Besin zinciri, ekosistemdeki enerji akışını ve madde döngüsünü sağlar. Herhangi bir halkadaki bir değişiklik, tüm ekosistemi etkileyebilir.
Umarım bu çözümlü sorular, yazılıya hazırlanmanıza yardımcı olur. Başarılar dilerim!
