🧪 Gaz Basıncını Etkileyen Faktörler (2026 TYT Kimya)
Gazların basıncı, günlük hayatımızda ve kimya deneylerinde önemli bir rol oynar. Bir gazın basıncını etkileyen temel faktörleri anlamak, TYT Kimya sınavında başarılı olmanıza yardımcı olacaktır. İşte gaz basıncını etkileyen faktörler:
- 🌡️ Sıcaklık (T): Sabit hacimde, bir gazın sıcaklığı arttıkça basıncı da artar. Çünkü sıcaklık arttıkça gaz moleküllerinin kinetik enerjisi artar, bu da moleküllerin yüzeye daha sık ve daha sert çarpmasına neden olur. Bu ilişkiyi Gay-Lussac Yasası ile açıklayabiliriz: $P \propto T$ (V ve n sabit).
- 🎈 Hacim (V): Sabit sıcaklıkta, bir gazın hacmi arttıkça basıncı azalır. Hacim arttığında, gaz moleküllerinin hareket edebileceği daha fazla alan olur ve bu da yüzeye çarpma sıklığını azaltır. Bu ilişki Boyle Yasası ile ifade edilir: $P \propto \frac{1}{V}$ (T ve n sabit).
- 💨 Mol Sayısı (n): Sabit sıcaklık ve hacimde, bir gaza daha fazla gaz molekülü eklerseniz (mol sayısı artarsa), basınç da artar. Çünkü daha fazla molekül, yüzeye daha sık çarpacaktır. Bu ilişki Avogadro Yasası ile açıklanır: $P \propto n$ (T ve V sabit).
🔍 Gaz Basıncı ve Formüller
Gaz basıncını etkileyen faktörleri daha iyi anlamak için ideal gaz yasasını hatırlayalım:
$PV = nRT$
Burada:
- $P$ basıncı,
- $V$ hacmi,
- $n$ mol sayısını,
- $R$ ideal gaz sabitini (0.0821 L.atm/mol.K veya 8.314 J/mol.K),
- $T$ ise sıcaklığı (Kelvin cinsinden) temsil eder.
Bu formül, gaz basıncının sıcaklık, hacim ve mol sayısı ile nasıl ilişkili olduğunu açıkça gösterir.
💡 Örnek Soru
Kapalı bir kapta bulunan bir miktar gazın sıcaklığı 27°C'den 127°C'ye çıkarılırsa, basıncı nasıl değişir? (Hacim sabit)
Çözüm:
Sıcaklığı Kelvin'e çevirelim:
- $T_1 = 27 + 273 = 300 K$
- $T_2 = 127 + 273 = 400 K$
Gay-Lussac Yasası'na göre: $\frac{P_1}{T_1} = \frac{P_2}{T_2}$
$P_2 = P_1 \cdot \frac{T_2}{T_1} = P_1 \cdot \frac{400}{300} = \frac{4}{3}P_1$
Yani, basınç $\frac{4}{3}$ katına çıkar.
📌 Unutmayın!
- 📏 Basınç birimleri: Pascal (Pa), atmosfer (atm), mmHg (torr).
- 🌡️ Sıcaklık birimi: Kelvin (K). Celsius (°C) kullanılıyorsa Kelvin'e çevrilmelidir: $K = °C + 273.15$
- ⚖️ Mol sayısı (n), maddenin miktarını ifade eder.
Bu faktörleri ve ilişkileri aklınızda tutarak, gaz basıncı ile ilgili soruları kolaylıkla çözebilirsiniz. Başarılar!
