🌍 İklim Elemanları ve İklimi Etkileyen Faktörler
İklim, bir yerde uzun yıllar boyunca gözlemlenen ortalama hava koşullarıdır. İklimi anlamak için öncelikle iklim elemanlarını ve bu elemanları etkileyen faktörleri bilmek gerekir.
- ☀️ Sıcaklık: Güneş ışınlarının geliş açısı, yükselti, denizellik, karasallık, okyanus akıntıları ve bitki örtüsü sıcaklığı etkiler.
- 💧 Basınç ve Rüzgarlar: Havanın ağırlığına basınç denir. Basınç farkı rüzgarları oluşturur. Rüzgarlar sıcaklığı ve nemi taşır.
- 🌧️ Nem ve Yağış: Havadaki su buharına nem denir. Nem, yağışın oluşmasında temel faktördür. Yağış türleri; yağmur, kar, dolu ve çiğdir.
🗺️ Dünya İklim Tipleri
Dünya üzerinde farklı sıcaklık ve yağış özelliklerine sahip çeşitli iklim tipleri bulunur. Bu iklim tipleri, bitki örtüsü ve yaşam koşullarını doğrudan etkiler.
🌡️ Sıcak İklimler
- 🌴 Ekvatoral İklim: Her mevsim sıcak ve yağışlıdır. Yıllık sıcaklık farkı azdır. Amazon ve Kongo havzalarında görülür.
- 🏜️ Çöl İklimi: Yıllık ve günlük sıcaklık farkı çok fazladır. Yağış miktarı çok azdır. Sahra ve Orta Asya çöllerinde görülür.
- savanna Sav İklimi: Yazları yağışlı, kışları kuraktır. Savan bitki örtüsü yaygındır. Afrika'da görülür.
- ☀️ Muson İklimi: Yazları çok yağışlı, kışları kuraktır. Muson rüzgarları etkilidir. Güneydoğu Asya'da görülür.
ılıman Ilıman İklimler
- 🌊 Akdeniz İklimi: Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Maki bitki örtüsü yaygındır. Akdeniz çevresinde görülür.
- 🌧️ Okyanusal İklim: Her mevsim yağışlıdır. Yıllık sıcaklık farkı azdır. Batı Avrupa'da görülür.
- 🌾 Karasal İklim: Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Bozkır bitki örtüsü yaygındır. İç Anadolu'da görülür.
- 🇨🇳 Ilıman Karasal (Çin) İklimi: Yazları sıcak ve yağışlı, kışları soğuktur. Doğu Asya'da görülür.
❄️ Soğuk İklimler
- 🌲 Tundra İklimi: Yazları kısa ve serin, kışları uzun ve çok soğuktur. Tundra bitki örtüsü yaygındır. Kuzey Kutbu çevresinde görülür.
- 🧊 Kutup İklimi: Her mevsim çok soğuktur. Yağış miktarı azdır. Grönland ve Antarktika'da görülür.
- 🏔️ Yüksek Dağ İklimi: Yükseklere çıkıldıkça sıcaklık düşer. Her yükseltide farklı bitki örtüsü görülebilir. Himalayalar ve And Dağları'nda görülür.
📝 Çıkmış Sorular ve Çözümleri
Aşağıda, AYT coğrafya sınavlarında çıkmış bazı iklim soruları ve çözümleri bulunmaktadır.
Örnek Soru 1:
Aşağıdakilerden hangisi Akdeniz ikliminin özelliklerinden biri değildir?
A) Yazları sıcak ve kurak olması
B) Kışları ılık ve yağışlı olması
C) Yıllık sıcaklık farkının az olması
D) Maki bitki örtüsünün yaygın olması
E) Cephesel yağışların görülmesi
Çözüm:
Doğru cevap C şıkkıdır. Akdeniz ikliminde yıllık sıcaklık farkı az değildir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçtiği için belirgin bir sıcaklık farkı vardır.
Örnek Soru 2:
Aşağıdaki haritada işaretli alanların hangisinde Tundra iklimi görülür?
(Harita görseli)
Çözüm:
Haritada Tundra ikliminin görüldüğü yer, Kuzey Kutbu'na yakın olan bölgelerdir. İşaretli alanlardan bu bölgeye en yakın olan şık doğru cevaptır.
Örnek Soru 3:
Aşağıdakilerden hangisi Ekvatoral iklimin görüldüğü bölgelerde yaşayan insanların temel ekonomik faaliyetlerinden biridir?
A) Tarım
B) Hayvancılık
C) Balıkçılık
D) Ormancılık
E) Madencilik
Çözüm:
Doğru cevap D şıkkıdır. Ekvatoral iklim bölgelerinde ormanlar çok geniş yer kapladığı için ormancılık temel ekonomik faaliyetlerdendir.
Örnek Soru 4:
Yükseldikçe her 200 metrede sıcaklık 1°C azalır. Buna göre, deniz seviyesinden 2000 metre yükseklikteki bir dağın zirvesindeki sıcaklık, deniz seviyesindeki sıcaklıktan kaç derece daha düşüktür?
A) 5°C
B) 10°C
C) 15°C
D) 20°C
E) 25°C
Çözüm:
Doğru cevap B şıkkıdır. $2000 \div 200 = 10$. Dolayısıyla sıcaklık 10°C daha düşüktür.
