Atmosfer, Dünya'yı çevreleyen ve çeşitli gazlardan oluşan bir örtüdür. Canlıların yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan gazları içerir ve Dünya'nın aşırı ısınmasını veya soğumasını engelleyerek sıcaklık dengesini sağlar.
Sıcaklık, bir maddenin sahip olduğu ısı enerjisinin göstergesidir. Dünya'daki sıcaklık dağılışını etkileyen temel faktörler şunlardır:
Güneş ışınlarının yeryüzüne dik veya eğik gelmesi sıcaklığı doğrudan etkiler. Dik gelen ışınlar daha dar bir alanı ısıtırken, eğik gelen ışınlar daha geniş alana yayılır ve birim alana düşen enerji azalır.
Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık azalır. Bunun nedeni:
Yeryüzünden yukarı doğru çıkıldıkça her 200 metrede sıcaklık yaklaşık 1°C azalır. Bu durum troposfer katmanının özelliğidir.
Karalar denizlere göre daha çabuk ısınır ve soğur. Bu nedenle karasal iklimlerde sıcaklık farkları daha belirgindir.
Nemli hava, sıcaklığı tutma özelliğine sahiptir. Bu nedenle nemli bölgelerde günlük ve yıllık sıcaklık farkları daha azdır.
Sıcak ve soğuk okyanus akıntıları, kıyı bölgelerinin sıcaklığını etkiler. Sıcak su akıntıları sıcaklığı artırırken, soğuk su akıntıları sıcaklığı düşürür.
Bulutlar gündüz Güneş ışınlarının bir kısmını yansıtarak sıcaklığın aşırı yükselmesini engeller, gece ise yerden yansıyan ısıyı tutarak sıcaklığın aşırı düşmesini önler.
İzoterm haritaları, eş sıcaklık eğrileriyle sıcaklığın yeryüzündeki dağılışını gösteren haritalardır. İki tür izoterm haritası vardır:
Sıcaklık ölçümünde termometre kullanılır ve genellikle Celsius (°C) ölçeği tercih edilir. Sıcaklık ölçümleri gölgede ve yerden 1,5-2 metre yükseklikte yapılır.
Sıcaklık farkı hesaplamalarında şu formül kullanılır:
Sıcaklık Farkı = \( \frac{Yükselti Farkı (m)}{200} \)
Örneğin, 1000 metre yükseklik farkı için sıcaklık farkı: \( \frac{1000}{200} = 5°C \) olur.
Bu konu, coğrafyanın temelini oluşturur ve iklim biliminin anlaşılması için hayati öneme sahiptir. Atmosfer ve sıcaklık ilişkisini iyi kavramak, diğer iklim elemanlarının anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.
