📚 Türetilmiş Büyüklükler: 9. Sınıf Konu Anlatımı
Bu ders notunda, temel büyüklüklerden nasıl yeni büyüklükler türetebileceğimizi öğreneceğiz. Hazırsanız başlayalım!
📏 Temel ve Türetilmiş Büyüklükler Arasındaki Fark
Öncelikle, temel ve türetilmiş büyüklüklerin ne olduğuna kısaca değinelim:
*
Temel Büyüklükler: Doğada var olan ve başka bir büyüklüğe ihtiyaç duymadan ifade edilebilen büyüklüklerdir. Örneğin, uzunluk, kütle ve zaman gibi.
*
Türetilmiş Büyüklükler: Temel büyüklüklerin bir araya gelmesiyle oluşan büyüklüklerdir. Yani, temel büyüklükler kullanılarak hesaplanır.
➕ Türetilmiş Büyüklüklerin Elde Edilmesi
Türetilmiş büyüklükler, temel büyüklüklerin matematiksel işlemlerle (çarpma, bölme vb.) bir araya getirilmesiyle elde edilir. Şimdi bazı önemli türetilmiş büyüklüklere göz atalım:
- 🚗 Hız: Bir cismin birim zamanda aldığı yoldur. Uzunluk (yol) ve zaman temel büyüklükleri kullanılarak hesaplanır.
Formül: Hız = Yol / Zaman
- 🧱 Alan: Bir yüzeyin kapladığı yerdir. Uzunluk temel büyüklüğü kullanılarak hesaplanır. Örneğin, bir dikdörtgenin alanı uzun kenarı ile kısa kenarının çarpımıdır.
Formül: Alan = Uzunluk x Genişlik
- 📦 Hacim: Bir cismin uzayda kapladığı yerdir. Uzunluk temel büyüklüğü kullanılarak hesaplanır. Örneğin, bir küpün hacmi bir kenarının küpüdür.
Formül: Hacim = Uzunluk x Genişlik x Yükseklik
- 💪 Kuvvet: Bir cismin hareketini değiştiren etkidir. Kütle, uzunluk ve zaman temel büyüklükleri kullanılarak hesaplanır.
Formül: Kuvvet = Kütle x İvme
- ⚡ Yoğunluk: Birim hacimdeki madde miktarıdır. Kütle ve hacim (uzunluk) temel büyüklükleri kullanılarak hesaplanır.
Formül: Yoğunluk = Kütle / Hacim
📝 Örnek Soru ve Çözümü
Soru: Bir araba
100 metre yolu
5 saniyede alıyor. Bu arabanın hızı kaç m/s'dir?
Çözüm:
*
Verilenler: Yol =
100 metre, Zaman =
5 saniye
*
İstenen: Hız
*
Formül: Hız = Yol / Zaman
*
Hesaplama: Hız =
100 metre /
5 saniye =
20 m/s
Cevap: Arabanın hızı
20 m/s'dir.
💡 Ek Bilgiler
* Türetilmiş büyüklüklerin birimleri, temel büyüklüklerin birimlerinden türetilir. Örneğin, hızın birimi metre/saniye (m/s)'dir.
* Türetilmiş büyüklükler, fizik ve mühendislik gibi birçok alanda kullanılır.
Umarım bu ders notu, türetilmiş büyüklükler konusunu anlamanıza yardımcı olmuştur. Başarılar!
