Moskova Antlaşması (1921) Önemi Nedir?

Question

Moskova Antlaşması'nın neden bu kadar önemli olduğunu tam olarak anlayamadım. Özellikle TBMM'nin ilk kez uluslararası alanda tanınması ne anlama geliyor, onu merak ediyorum. Ayrıca doğu sınırımızın güvence altına alınmasının Kurtuluş Savaşı'ndaki etkisini de tam kavrayamadım.

Answer 1

# 📜 Moskova Antlaşması (1921): Türk-Sovyet İlişkilerinin Temel Taşı

Kurtuluş Savaşı'nın en kritik döneminde imzalanan Moskova Antlaşması, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti'nin uluslararası alanda tanınmasında ve savaşın seyrinin değişmesinde belirleyici bir rol oynamıştır. Bu antlaşma, yalnızca bir dostluk belgesi değil, aynı zamanda iki ülkenin ortak düşmanlara karşı stratejik bir ittifak kurması anlamına geliyordu.

🕰️ Tarihsel Arka Plan: Neden Moskova'ya Gidildi?

1920 sonlarına gelindiğinde, TBMM Hükümeti Batı'da Yunan ordusuyla, Doğu'da ise Ermeni çeteleriyle savaş halindeydi. İtilaf Devletleri tarafından tamamen yalnız bırakılan Ankara Hükümeti, diplomatik ve askeri destek arayışı içindeydi. Bu noktada, Bolşevik İhtilali sonrasında Batılı devletler tarafından dışlanan Sovyet Rusya doğal bir müttefik olarak belirdi. İki taraf da İngiltere başta olmak üzere ortak düşmanlara sahipti.

✍️ Antlaşmanın İmzalanma Süreci

Görüşmeler, Bekir Sami Bey başkanlığındaki ilk heyetin başarısız olmasının ardından, Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Tengirşenk başkanlığındaki ikinci heyetle devam etti. Uzun müzakereler sonucunda, 16 Mart 1921'de "Türkiye ile Rusya Arasında Kardeşlik Antlaşması" olarak da anılan antlaşma imzalandı.

🤝 Antlaşmanın Temel Maddeleri ve Kazanımlar

• 📌 Karşılıklı Tanıma: Sovyet Rusya, TBMM Hükümeti'ni ve Misak-ı Milli'yi tanıyan ilk büyük devlet oldu. Bu, Ankara'nın uluslararası meşruiyetini büyük ölçüde artırdı.
• ⚖️ Doğu Sınırı ve Batum: Daha önce Gümrü Antlaşması'yla çizilen Türk-Ermeni sınırı kabul edildi. Ancak, Misak-ı Milli'den bir taviz verilerek Batum Gürcistan'a (Sovyet egemenliğine) bırakıldı.
• 💰 Maddi ve Askeri Yardım: Sovyet Rusya, Türkiye'ye hiç geri ödenmeme şartıyla 10 milyon altın ruble yardımda bulunmayı taahhüt etti. Bu kaynak, Batı Cephesi'ndeki ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasında hayati öneme sahipti.
• 📜 Kapitülasyonların Kaldırılması: Sovyetler, Osmanlı'dan kalan kapitülasyonların geçersiz olduğunu kabul eden ilk devletti.
• ⚓ Boğazlar Rejimi: Boğazların statüsünün, yalnızca Karadeniz'e kıyısı olan devletlerce belirlenmesi kararlaştırıldı. Bu, İstanbul ve Boğazlar üzerindeki Türk hakimiyetini güçlendiren bir maddedir.

💎 Moskova Antlaşması'nın Stratejik Önemi ve Sonuçları

Bu antlaşma, Kurtuluş Savaşı'nın kaderini doğrudan etkilemiştir.

🎯 Diplomatik Zafer:

Ankara Hükümeti, İstanbul Hükümeti'nden bağımsız olarak büyük bir güçle antlaşma imzalayarak "tek muhatap" olduğunu tüm dünyaya gösterdi.

🛡️ İki Cepheli Savaş Riskinin Ortadan Kalkması:

Doğu sınırı kesin olarak güvence altına alındı. Bu sayede, Doğu'daki birlikler Batı Cephesi'ne kaydırılabildi ve Sakarya Meydan Muharebesi ile Büyük Taarruz için kritik bir askeri avantaj sağlandı.

💪 Maddi Destek:

Sovyet yardımları, düzenli ordunun teçhizat ve iaşe ihtiyacının karşılanmasında kullanıldı. Bu destek olmasaydı, savaşın seyri çok daha zorlu olabilirdi.

🌍 İttifaklar Dengesi:

Antlaşma, Türkiye'yi Batı'ya karşı pazarlık masasında daha güçlü bir konuma getirdi. Özellikle Lozan görüşmelerinde Sovyetlerle kurulan bu yakınlık, diplomatik bir koz olarak kullanıldı.

🔚 Sonuç

Moskova Antlaşması, Türk dış politikasının "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesinin ilk somut adımlarından biridir. Pragmatik ve gerçekçi bir diplomasi örneği olan bu antlaşma, milli mücadelenin en zor anında hem meşruiyet hem de kaynak sağlayarak zaferin yolunu açmıştır. Sadece bir savaş dönemi ittifakı değil, Soğuk Savaş yıllarına kadar sürecek olan Türk-Sovyet ilişkilerinin de temel çerçevesini çizmiştir.