🧠 Öğrenilmiş Çaresizlik Nedir?
Öğrenilmiş çaresizlik, psikolog Martin Seligman'ın 1960'larda yaptığı deneylerle ortaya koyduğu bir psikoloji kavramıdır. Bu kavram, bir canlının, tekrarlayan olumsuz durumlar karşısında, artık bu durumu değiştiremeyeceğine inanması ve sonuç olarak hiçbir çaba göstermemesi durumunu ifade eder. Kişi, koşullar değişmiş olsa bile, çaresiz olduğunu "öğrenmiştir" ve denemekten vazgeçer.
🔬 Seligman'ın Deneyi
Seligman, bu teoriyi köpekler üzerinde yaptığı bir deneyle kanıtlamıştır:
- 🧪 1. Grup: Bir grup köpek, kaçamayacakları bir elektrik şokuna maruz bırakıldı. Başlangıçta kaçmaya çalıştılar ama başarısız oldular.
- 🧪 2. Grup: İkinci bir grup köpek, aynı şoka maruz kaldı ancak bir paneli iterek şoku durdurmayı öğrendi.
- 🧪 3. Aşama: Daha sonra, artık kaçabilecekleri bir kafasa konan ilk grup köpekler, hiçbir kaçış girişiminde bulunmadı. Çaresizliği öğrenmişlerdi ve denemeyi bırakmışlardı.
💭 İnsanlardaki Belirtileri
Öğrenilmiş çaresizlik, insanlarda şu şekillerde kendini gösterebilir:
- 😔 Motivasyon Kaybı: "Zaten ben yapamam, denemenin bir anlamı yok" düşüncesi.
- 😟 Duygusal Çökkünlük: Depresif hissetme, umutsuzluk ve pasiflik.
- 🤯 Öğrenme Güçlüğü: Yeni çözüm yolları aramada ve bulmada zorlanma.
🔄 Nasıl Üstesinden Gelinir?
Öğrenilmiş çaresizlik kalıcı değildir ve aşılabilir. Seligman daha sonra bu çalışmasını, olumlu psikolojinin temeli olan "Öğrenilmiş İyimserlik" kavramını geliştirmek için kullanmıştır.
- ✅ Küçük Başarılar: Kontrol edebileceğiniz ve başarabileceğiniz küçük hedefler belirleyin.
- 💡 Düşünce Kalıplarını Sorgulama: "Hiçbir şeyi değiştiremem" gibi olumsuz inançları fark edip, onları gerçekçi düşüncelerle değiştirin.
- 📌 Problem Çözme Becerileri: Karşılaştığınız sorunları analiz edip, farklı çözüm yolları üzerine odaklanın.
🎯 Özetle: Öğrenilmiş çaresizlik, geçmişteki başarısızlık deneyimlerinin, bir kişiyi gelecekteki fırsatlar karşısında hareketsiz bırakmasıdır. Ancak, bu bir kader değil, değiştirilebilir bir öğrenme sürecidir.
