🎭 Tanzimat Edebiyatı 1. Dönem Sanatçıları
Tanzimat Edebiyatı, Türk edebiyatında 1860-1896 yılları arasında etkili olmuş, batılılaşma hareketinin edebiyata yansımasıdır. Bu dönem, toplum için sanat anlayışını benimseyen birinci dönem ve sanat için sanat anlayışını benimseyen ikinci dönem olarak ikiye ayrılır. Bu içerikte, birinci dönemin üç önemli ismini inceleyeceğiz.
📖 Şinasi (1826-1871)
- 💡 Modern Türk Edebiyatı'nın Kurucusu olarak kabul edilir.
- 🎯 İlk özel gazete olan Tercüman-ı Ahvâl'i (1860) ve Tasvir-i Efkâr'ı çıkarmıştır.
- 📚 Batılı anlamda ilk tiyatro eseri olan Şair Evlenmesi'ni (1859) yazmıştır. Bu, tek perdelik bir komedyadır.
- ✍️ İlk makaleyi (Tercüman-ı Ahvâl Mukaddimesi) ve ilk noktalama işaretlerini o kullanmıştır.
- 🧠 Eserlerinde sade bir dil kullanmayı savunmuş, halkı eğitmeyi amaçlamıştır.
- 📌 Önemli Eserleri: Şair Evlenmesi, Durub-ı Emsal-ı Osmaniye (ilk atasözleri derlemesi), Müntehabat-ı Eş'ar (şiirleri)
🔥 Namık Kemal (1840-1888)
- 💡 "Vatan Şairi" olarak anılır. Edebiyatı, fikirlerini halka yaymak için bir araç olarak görmüştür.
- 🎯 Şinasi'nin çıkardığı Tasvir-i Efkâr gazetesini ondan devralmıştır.
- 📚 Türk edebiyatının batılı anlamdaki ilk edebi romanı olan İntibah'ı ve tarihi romanı Cezmi'yi yazmıştır.
- 🎭 En ünlü tiyatro eseri Vatan Yahut Silistre'dir. Bu eser sahnelendikten sonra büyük bir coşku uyandırmış ve Namık Kemal Magosa'ya sürgüne gönderilmiştir.
- 🧠 Eserlerinde hürriyet, vatan, millet, adalet gibi kavramları işlemiştir. Coşkun bir lirizme sahiptir.
- 📌 Önemli Eserleri: İntibah, Cezmi, Vatan Yahut Silistre, Zavallı Çocuk (tiyatro), Gülnihal (tiyatro), Hürriyet Kasidesi (şiir)
⚖️ Ziya Paşa (1829-1880)
- 💡 İkilemler Şairi olarak bilinir. Doğu kültürüyle yetişmiş, ancak batılı fikirlere hayranlık duymuştur. Bu, eserlerine derin bir iç çatışma olarak yansır.
- 🎯 En meşhur sözü, Harabat adlı eserinin önsözünde yer alan "Şiir ve İnşâ" makalesindeki "Nâ-bekâr etdi ol âsâr-ı kadîmî / Bizi nâ-çâr etdi âsâr-ı cedîd" (Bizi eski eserler işe yaramaz hale getirdi, yeni eserler de çaresiz bıraktı) dizesidir.
- 📚 Harabat adlı, divan şiiri antolojisi onun eski edebiyata olan bağlılığını gösterir. Bu durum, yeni edebiyat taraftarı Namık Kemal tarafından Tahrib-i Harabat ve Takip adlı eserlerle şiddetle eleştirilmiştir.
- ✍️ Terci-i Bent ve Terkib-i Bent gibi geleneksel nazım şekilleriyle toplumsal eleştiriler yapmıştır. Terkib-i Bent'inde devlet adamlarının haksızlıklarını, dünyanın geçiciliğini ele almıştır.
- 🧠 J.J. Rousseau'nun Emile eserinden etkilenerek yazdığı Veraset Mektupları önemlidir.
- 📌 Önemli Eserleri: Harabat (3 ciltlik antoloji), Terkib-i Bent, Terci-i Bent, Zafername (hiciv), Eş'ar-ı Ziya (şiirleri)
🎯 Ortak Özellikler ve Sonuç
- ✅ Hepsi devlet adamı ve gazeteci kimliğine sahiptir.
- ✅ Edebiyatı, toplumu eğitmek ve batılı fikirleri yaymak için bir araç olarak görmüşlerdir.
- ✅ Vatan, millet, hürriyet, adalet, kanun, meşrutiyet gibi kavramları işlemişlerdir.
- ✅ Divan edebiyatı nazım şekillerini kullanmakla birlikte, yeni temaları işlemişlerdir.
- ✅ Dilde sadeleşmeyi savunmuşlar, ancak uygulamada tam olarak başarılı olamamışlardır.
Bu üç isim, Türk edebiyatının ve düşünce hayatının batıya açılan ilk kapısı olmuş, kendilerinden sonra gelen pek çok sanatçıyı derinden etkilemişlerdir.
