Temel hak ve hürriyetlerin durdurulması

Question

Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Hangi olağanüstü hallerde temel hak ve özgürlüklerin durdurulabildiğini tam olarak kavrayamadım. Savaş hali veya sıkıyönetim gibi durumlarla bağlantısını kurmakta güçlük çekiyorum.

Answer 1

📚 Temel Hak ve Hürriyetlerin Durdurulması

Temel hak ve hürriyetler, bir hukuk devletinin vazgeçilmez unsurlarıdır. Ancak, bazı istisnai durumlarda bu hak ve hürriyetlerin kullanılması geçici olarak durdurulabilir veya sınırlandırılabilir. Bu durum, genellikle olağanüstü hallerde veya savaş durumlarında söz konusu olur.

🚨 Durdurulma Nedenleri

• 🛡️ Savaş Hali: Ülkenin savaş halinde olması, devletin bekasını koruma amacıyla hak ve hürriyetlerin durdurulmasını gerektirebilir.
• 🚨 Olağanüstü Hal: Anayasal düzeni veya kamu düzenini ciddi şekilde tehdit eden olayların ortaya çıkması durumunda ilan edilebilir.
• 💥 Sıkıyönetim: (Bazı ülkelerde) Anayasal düzeni veya kamu güvenliğini tehlikeye düşüren yaygın şiddet olayları durumunda ilan edilebilir.

📄 Anayasal Dayanak

Temel hak ve hürriyetlerin durdurulması, her ülkenin anayasasında belirli şartlara bağlanmıştır. Örneğin, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 15. maddesi, savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının kısmen veya tamamen durdurulabileceğini düzenler.

⚖️ Durdurulmanın Şartları

Hak ve hürriyetlerin durdurulması keyfi bir uygulama olamaz. Anayasalar, bu durdurmanın belirli şartlara tabi olmasını öngörür:

• 🎯 Ölçülülük İlkesi: Durdurma, durumun gerektirdiği ölçüde olmalıdır. Yani, amaçla araç arasında orantılı bir denge bulunmalıdır.
• ⏳ Geçicilik İlkesi: Durdurma, sadece olağanüstü durumun devam ettiği süreyle sınırlı olmalıdır. Durum ortadan kalkınca, hak ve hürriyetler yeniden tam olarak kullanılabilir hale gelmelidir.
• 📜 Hukuki Güvence: Durdurma kararı, kanunla veya kanun hükmünde kararnameyle alınmalı ve yargısal denetime tabi olmalıdır.
• 🌍 Milletlerarası Hukuk: Durdurma, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükleri ihlal etmemelidir. Özellikle, yaşam hakkı, işkence yasağı gibi temel haklara dokunulamaz.

🚫 Durdurulamayacak Haklar

Bazı temel haklar, olağanüstü hallerde dahi durdurulamaz veya sınırlandırılamaz. Bu haklar, genellikle şunlardır:

• ❤️‍🩹 Yaşam Hakkı: Herkesin yaşama hakkı dokunulmazdır.
• ⛓️ İşkence ve Kötü Muamele Yasağı: Kimseye işkence yapılamaz, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamelede bulunulamaz.
• ⚖️ Suç ve Cezaların Kanuniliği İlkesi: Kimse, işlendiği zaman yürürlükte olan bir kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.
• 🪖 Vicdan ve Düşünce Özgürlüğü: Herkesin vicdan ve düşünce özgürlüğü dokunulmazdır.

📝 Örnek Durum: Sokağa Çıkma Yasağı

Olağanüstü hallerde veya salgın hastalık durumlarında, kamu sağlığını korumak amacıyla sokağa çıkma yasağı ilan edilebilir. Bu yasak, seyahat özgürlüğünü ve toplantı özgürlüğünü geçici olarak kısıtlayabilir. Ancak, bu kısıtlama ölçülü olmalı ve sadece salgının yayılmasını engellemek amacıyla uygulanmalıdır. Örneğin, COVID-19 pandemisi sırasında birçok ülkede sokağa çıkma yasakları uygulanmıştır.

Sonuç olarak, temel hak ve hürriyetlerin durdurulması, istisnai bir durum olup, anayasal ve hukuki güvencelere tabi olmalıdır. Bu durdurma, sadece olağanüstü durumun gerektirdiği ölçüde ve geçici olarak uygulanmalı, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemelidir.