# Ders Notu: Tepkisel Model (Sınıf Yönetimi)
🎯 Tepkisel Model Nedir? Temel Kavram ve Amacı
Tepkisel model, sınıf yönetimi yaklaşımlarından biri olup, temelinde istenmeyen davranışlar ortaya çıktıktan sonra müdahale etmek ve bu davranışları düzeltmek yatar. Bu model, öğretmeni bir otorite figürü ve davranış düzenleyicisi olarak konumlandırır. Amacı, sınıf düzenini sağlamak ve öğrenme ortamını, olumsuz davranışları sonlandırarak veya cezalandırarak korumaktır.
⚖️ Modelin Dayandığı Temel İlkeler
- 🔄 Tepkisellik: Davranış problemine tepki olarak harekete geçilir.
- ⚡ Anlık Müdahale: Sorun anında çözülmeye çalışılır.
- 📜 Kurallar ve Sonuçlar: Net, önceden belirlenmiş kurallar ve ihlal edildiklerinde uygulanacak sonuçlar (cezalar) vardır.
- 👮 Öğretmen Otoritesi: Kontrol ve karar verme yetkisi öğretmendedir.
🔧 Tepkisel Modelde Kullanılan Strateji ve Teknikler
📢 1. Sözlü Uyarılar ve İkazlar
Öğrenciye davranışının kabul edilemez olduğunu sözlü olarak ifade etmek. ("Lütfen konuşmayı kes." / "Bu, kurallarımıza aykırı.")
⏱️ 2. Zaman Aşımı (Mola)
Öğrenciyi, davranışını düşünmesi için ortamdan geçici olarak uzaklaştırmak (sınıfın belirli bir köşesi, koridor vb.).
📝 3. Ödev veya Ekstra Görev Verme
İstenmeyen davranışın bir "bedeli" olarak fazladan akademik çalışma yaptırmak.
🏠 4. Aile ile İletişime Geçme
Davranışı aileye bildirmek ve iş birliği istemek.
👨💼 5. İdareye/Müdür Yardımcısına Gönderme
Ciddi veya tekrarlayan durumlarda üst otoriteye havale etmek.
✅ Tepkisel Modelin Avantajları (Güçlü Yönleri)
- 🚨 Hızlı Çözüm: Acil müdahale gerektiren durumlarda etkilidir.
- 🛡️ Düzeni Sağlama: Sınıf kontrolünü hızla geri kazandırabilir.
- ⚖️ Adalet Duygusu: Net kurallar ve herkese eşit uygulanan sonuçlar, öngörülebilirlik sağlar.
- 📋 Uygulaması Kolay: Karmaşık bir planlama veya ön çalışma gerektirmez.
❌ Tepkisel Modelin Dezavantajları ve Sınırlılıkları
- 🔍 Semptom Odaklıdır: Davranışın nedenini (dikkat çekme isteği, öğrenme güçlüğü, sosyal sorunlar) araştırmaz ve çözmez.
- 😔 Olumsuz İlişki Geliştirebilir: Sürekli ceza, öğretmen-öğrenci ilişkisini gerginleştirip güveni zedeleyebilir.
- 🔄 Kısa Vadeli Çözüm: Davranış geçici olarak baskılanır, ancak kökten değişmeyebilir, hatta başka bir formda tekrar ortaya çıkabilir.
- 🎭 Güç Mücadelesine Yol Açabilir: Öğrenci, otoriteye meydan okuma davranışı geliştirebilir.
- 🧠 İçsel Disiplin Geliştirmez: Öğrenci, davranışını "ceza almamak için" değil, "doğru olduğu için" düzeltmeyi öğrenmeyebilir.
💡 Öneriler: Tepkisel Model Nasıl Daha Etkili Kullanılır?
Tepkisel model, modern sınıf yönetiminde tek başına yeterli değildir. Ancak, diğer modellerle (Önlemsel Model, Gelişimsel Model, Destekleyici Model) dengeli bir şekilde kombine edildiğinde faydalı olabilir.
- 📚 Kuralları Birlikte Belirleyin: Öğrencilerin sürece katılımı, sahiplenmeyi artırır.
- 🎯 Sonuçları Önceden ve Açıkça Belirtin: "Eğer X davranışını yaparsan, Y sonucu ile karşılaşırsın." şeklinde net olun.
- ❤️ Davranışa Değil, Kişiye Saldırmayın: "Sen yaramazsın" yerine, "Bu davranış sınıf kurallarımıza aykırı" ifadesini kullanın.
- 🔗 Tepkisel Stratejileri, Önleyici Stratejilerle Destekleyin: Olumlu davranışları övün, iyi bir sınıf atmosferi oluşturun. Sorun çıkmadan önlem alın.
- 🤝 İletişim Kanalını Açık Tutun: Cezadan sonra, davranışın neden problem olduğunu ve alternatif davranışları mutlaka konuşun.
📊 Sonuç ve Değerlendirme
Tepkisel model, sınıf yönetimi araç kutusundaki bir araçtır. Acil durumlarda veya net bir kural ihlalinde başvurulabilir. Ancak ideal sınıf yönetimi, sorunları önlemeye, olumlu ilişkiler kurmaya ve öğrencilerin içsel disiplin ve sosyal-duygusal beceriler geliştirmesine odaklanan bütüncül ve proaktif bir yaklaşım gerektirir. Etkili bir öğretmen, tepkisel müdahaleleri, bu daha geniş ve yapıcı yaklaşımın bir parçası haline getirendir.
