Anlamlı ve kurallı cümle, duygu ve düşüncelerimizi doğru bir şekilde anlatan söz dizisidir. Cümle kurarken bazı kurallara dikkat etmeliyiz.
Kuralsız ve Anlamsız Cümle: "gider okula Ali."
Kurallı ve Anlamlı Cümle: "Ali okula gider."
Kuralsız ve Anlamsız Cümle: "kedi süt içiyor beyaz"
Kurallı ve Anlamlı Cümle: "Beyaz kedi süt içiyor."
Aşağıdaki kelimelerle kurallı ve anlamlı bir cümle kur.
Soru 1: Aşağıdaki kelimelerden anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturmak istiyoruz. Hangi sıralama doğrudur?
a) topu at Ayşe arkadaşına
b) Ayşe topu arkadaşına at
c) arkadaşına at topu Ayşe
Cevap: b) Ayşe topu arkadaşına at.
Çözüm: Kurallı bir cümlede önce cümlenin kim yaptığını söyleyen özne (Ayşe), sonra ne yaptığını söyleyen yüklem (at) gelmelidir. "Ayşe topu arkadaşına at." sıralaması anlamlı ve kurallıdır.
Soru 2: "kitabı okuyor Ali" kelimeleriyle kurulan cümle ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Anlamlı ve kurallı bir cümledir.
b) Anlamlıdır ama kurallı değildir.
c) Ne anlamlı ne de kurallıdır.
Cevap: b) Anlamlıdır ama kurallı değildir.
Çözüm: "Kitabı okuyor Ali." cümlesi anlaşılabilir bir anlama sahiptir (anlamlıdır) ancak kurallı bir cümlede özne (Ali) genellikle başta veya yükleme (okuyor) yakın olur. Doğru kurallı cümle "Ali kitabı okuyor." şeklindedir.
Soru 3: "Kediler — süt — sever." cümlesinde boş bırakılan yere hangi kelime gelirse cümle hem anlamlı hem de kurallı olur?
a) içer b) yer c) içmeyi
Cevap: c) içmeyi
Çözüm: Cümlenin anlamlı ve kurallı olması için boşluğa fiilin doğru halini getirmeliyiz. "Kediler süt içmeyi sever." cümlesi, kimin neyi sevdiğini anlatır (anlamlı) ve özne (Kediler) ile yüklem (sever) uyumludur (kurallı).