Eleştiri veya diğer adıyla tenkit, bir eseri, düşünceyi, olayı veya durumu; belirli ölçütler ve yöntemler çerçevesinde inceleyen, çözümleyen, değerlendiren ve yargıya varan sistematik bir düşünce faaliyetidir. Eleştiri, salt olumsuzlama veya yerme değil; nesnel, tutarlı ve kanıta dayalı bir analiz sürecidir.
İyi bir eleştiri, kişisel duygu ve önyargılardan uzak, tarafsız bir bakış açısıyla hazırlanır. Eleştirmen, kendi beğenilerini değil, evrensel sanat veya düşünce ölçütlerini temel alır.
Eleştiride değerlendirme, rastgele değil; önceden belirlenmiş estetik, etik, teknik veya bilimsel ölçütlere göre yapılır. Örneğin bir roman eleştirisinde; kurgu, karakter gelişimi, dil ve üslup gibi ölçütler kullanılır.
Eleştiri, eseri veya konuyu parçalarına ayırarak inceler. Bütünü oluşturan unsurları teker teker ele alır, aralarındaki ilişkiyi irdeler.
Eleştirinin amacı yıkmak değil, geliştirmektir. Eksiklikleri gösterirken, çözüm önerileri de sunar. Olumlu ve olumsuz yanları dengeli bir şekilde ortaya koyar.
Eleştiri, dayanaksız iddialardan uzak durur. İncelenen eserin veya düşüncenin tarihsel, sosyal ve kültürel bağlamını araştırır. Kanıt ve referanslarla desteklenir.
Eleştiri metni, kendisi de edebi veya fikir bir değer taşımalıdır. Açık, anlaşılır, sistematik ve dil kurallarına uygun bir üslupla yazılır.
Eleştiri, düşünce dünyasının ve sanatın gelişimini sağlayan vazgeçilmez bir zihinsel disiplindir. Amacı, körü körüne kabul veya reddetmek değil; anlamak, derinlemesine görmek ve değeri hak ettiği yere koymaktır. Sağlıklı bir eleştiri kültürü, hem bireysel hem de toplumsal gelişimin anahtarıdır.
