Johann Wolfgang von Goethe'nin Faust adlı eseri, Alman edebiyatının en önemli ve etkileyici yapıtlarından biridir. Yaklaşık 60 yılda tamamlanan bu iki bölümlük trajedi, insanın bilgi, güç, aşk ve kurtuluş arayışını evrensel bir dille anlatır. İşte bu şaheserin özüne dair bir yolculuk.
Goethe, Faust karakterini 16. yüzyıl Alman efsanelerinden ve Christopher Marlowe'un "Doctor Faustus" oyunundan esinlenerek yeniden yaratmıştır. Eser, bir "dünya edebiyatı" klasiği olarak kabul edilir ve hem şiirsel dili hem de felsefi derinliğiyle dikkat çeker.
Faust, tüm bilimleri öğrenmiş olmasına rağmen hayatın anlamını bulamamıştır. İntiharın eşiğindeyken, Paskalya yürüyüşü sırasında halkın neşesi onu durdurur. Daha sonra, laboratuvarında çağırdığı bir yer ruhu olan Mefistofeles ile karşılaşır. Mefistofeles, Faust'a dünyevi zevkler ve sınırsız bilgi vaat eder. Ünlü anlaşma imzalanır:
"Eğer bir an gelir de, 'Dur ey zaman, ne güzelsin!' dersem, o an benim son anım olsun ve sen beni al!"
Anlaşmaya göre Faust, yaşadığı andan sonsuza kadar tatmin olursa ruhu Mefistofeles'e ait olacaktır.
Mefistofeles, Faust'u gençleştirir ve onu dünyevi zevklerle tanıştırır. Faust, saf ve dindar Gretchen'e aşık olur. Ancak bu aşk bir trajediye dönüşür. Gretchen, Faust'tan hamile kalır; kardeşi Valentin, Faust tarafından öldürülür. Gretchen, bebeğini boğduğu için hapse atılır ve deliliğin eşiğine gelir. Faust, onu kurtarmak için hapishaneye gider ama Gretchen, Tanrı'dan bağışlanma dileyerek kurtuluşu seçer ve Faust'la kaçmayı reddeder. İlahi bir ses, "Kurtuldu!" diyerek Gretchen'in ruhunun kurtarıldığını bildirir.
İkinci bölüm, daha sembolik, felsefi ve toplumsal temalar içerir. Beş perdeden oluşur:
Mefistofeles, anlaşmaya uygun olarak Faust'un ruhunu almaya gelir. Ancak melekler, Faust'un ruhunu alıp göğe yükseltir. Faust, durmaksızın çalışma, arayış ve insanlık yararına emek verme sayesinde kurtulmuştur. Gretchen'in ruhu da onu karşılar. Eser, "Ebedi dişil olan bizi yukarı çeker" dizeleriyle son bulur.
Goethe'nin Faust'u, sadece bir edebi eser değil, aynı zamanda insan doğasına, ahlaka ve varoluşa dair derin bir sorgulamadır. "Faustian anlaşma" deyimi, günümüzde hala ahlaki değerlerden ödün vererek kısa vadeli kazanç elde etmeyi ifade etmek için kullanılır. Bu eser, her okunduğunda yeni anlamlar katabilen, zamansız bir başyapıttır.
