📚 Programlı Öğretim Nedir? (Skinner)
Programlı öğretim, Amerikalı psikolog B.F. Skinner tarafından 1950'li yıllarda geliştirilmiş bir öğretim yöntemidir. 🧠 Skinner'ın edimsel (operant) koşullanma ilkelerine dayanan bu yaklaşım, öğrenmenin bireysel hızda, küçük adımlarla ve sürekli pekiştirme yoluyla gerçekleşmesi gerektiğini savunur.
🎯 Temel İlkeleri
Programlı öğretimin dayandığı dört temel ilke vardır:
- ✅ Küçük Adımlar İlkesi: Öğrenilecek içerik, birbirini takip eden ve anlaşılması kolay küçük birimlere ayrılır. Bu, öğrencinin karmaşık bilgileri sindirerek ilerlemesini sağlar.
- ✅ Etkin Katılım İlkesi: Öğrenci, her bir adımda sorulan sorulara cevap vererek öğrenme sürecine aktif olarak katılır. Sadece okuyarak değil, yaparak öğrenir.
- ✅ Anında Düzeltme (Geri Bildirim): Öğrenci soruya cevap verdikten hemen sonra doğru cevabı görür. Bu, doğru davranışı anında pekiştirir ve yanlışları düzeltme fırsatı verir.
- ✅ Bireysel Hız İlkesi: Her öğrenci, kendi öğrenme hızına göre ilerler. Kimse diğerinin gerisinde kalma veya önüne geçilme baskısı hissetmez.
➡️ Nasıl İşler?
Programlı öğretim genellikle bir "programlı kitap" veya yazılım aracılığıyla uygulanır. Süreç şu şekilde işler:
- 1️⃣ Öğrenciye küçük bir bilgi parçası (çerçeve) sunulur.
- 2️⃣ Bu bilgiyle ilgili, boşluk doldurma veya çoktan seçmeli gibi basit bir soru sorulur.
- 3️⃣ Öğrenci cevabını verir.
- 4️⃣ Hemen ardından doğru cevap gösterilir. Öğrenci kendi cevabıyla karşılaştırır.
- 5️⃣ Doğru cevap verirse bir sonraki çerçeveye (bilgi adımına) geçer. Bu, bir ödül (pekiştireç) görevi görür.
💡 Örnek Bir Uygulama
Çerçeve 1: Programlı öğretimin kurucusu ______'dir.
Cevabınız: Skinner
Doğru Cevap: Skinner ✅
Çerçeve 2: Skinner'ın teorisi, öğrenmeyi pekiştirme yoluyla şekillendirmeye dayanır ve bu sürece ______ koşullanma denir.
Cevabınız: Edimsel
Doğru Cevap: Edimsel ✅
🔄 Doğrusal ve Dallara Ayrılan Programlar
Programlı öğretim iki ana türde olabilir:
- 📏 Doğrusal Program: Tüm öğrenciler aynı sırayla tüm çerçeveleri tamamlar. Herkes aynı yoldan ilerler.
- 🌿 Dallara Ayrılan Program: Öğrencinin verdiği cevaplara göre yol değişir. Bir soruyu yanlış cevaplayan öğrenci, o konuyu tekrar eden ek çerçevelere yönlendirilir. Doğru cevaplayan ise bir sonraki ana konuya geçer.
✨ Avantajları ve Sınırlılıkları
👍 Avantajları
- ✔️ Bireysel öğrenme hızına olanak tanır.
- ✔️ Anında geri bildirim motivasyonu artırır.
- ✔️ Küçük adımlar öğrenmeyi kolaylaştırır.
- ✔️ Öğrenci merkezlidir.
👎 Sınırlılıkları
- ❌ Yaratıcı düşünce ve sosyal etkileşimi teşvik etmeyebilir.
- ❌ Hazırlanması zaman alıcı ve maliyetli olabilir.
- ❌ Tüm konular bu yöntemle etkili bir şekilde öğretilemeyebilir (örneğin, tartışma gerektiren konular).
Günümüzde, programlı öğretimin ilkeleri birçok e-öğrenme (online learning) yazılımında, etkileşimli uygulamalarda ve oyun tabanlı öğrenme platformlarında hala etkin bir şekilde kullanılmaktadır. 🖥️
