🍎 Temel ve Türetilmiş Nicelikler: Özellikleri
Ders Notu: Fizikteki temel ve türetilmiş niceliklerin özelliklerini ve aralarındaki farkları anlamak, konuları daha iyi kavramanı sağlayacaktır.
📏 Temel Nicelikler
Temel nicelikler, diğer nicelikler cinsinden ifade edilemeyen, bağımsız olarak tanımlanan niceliklerdir. Uluslararası Birimler Sistemi'nde (SI) 7 tane temel nicelik bulunmaktadır.
- 📏 Uzunluk: Bir nesnenin iki uç noktası arasındaki mesafeyi ifade eder. SI birimi metredir (m).
- ⏱️ Zaman: Olayların sıralanmasını ve süresini tanımlar. SI birimi saniyedir (s).
- ⚖️ Kütle: Bir nesnenin madde miktarını ifade eder. SI birimi kilogramdır (kg).
- 🔥 Sıcaklık: Bir maddenin sıcaklık derecesini belirtir. SI birimi kelvindir (K).
- 💡 Elektrik Akımı: Elektrik yüklerinin akış hızıdır. SI birimi amperdir (A).
- ✨ Işık Şiddeti: Bir ışık kaynağının belirli bir yöndeki parlaklığını ifade eder. SI birimi kandeladır (cd).
- ⚛️ Madde Miktarı: Bir sistemdeki temel taneciklerin (atom, molekül, iyon vb.) sayısını ifade eder. SI birimi moldür (mol).
⚙️ Türetilmiş Nicelikler
Türetilmiş nicelikler, iki veya daha fazla temel niceliğin bir araya gelmesiyle elde edilen niceliklerdir.
- 🚀 Hız: Bir nesnenin birim zamandaki yer değiştirme miktarıdır. Uzunluk ve zaman temel niceliklerinden türetilir. Birimi m/s'dir.
- 💪 Kuvvet: Bir nesnenin hareketini değiştiren veya değiştirmeye çalışan etkidir. Kütle, uzunluk ve zaman temel niceliklerinden türetilir. Birimi Newton'dur (N). (N = kg*m/s²)
- ⚡ Enerji: İş yapabilme yeteneğidir. Kütle, uzunluk ve zaman temel niceliklerinden türetilir. Birimi Joule'dür (J). (J = kg*m²/s²)
- 💡 Alan: Bir yüzeyin büyüklüğünü ifade eder. Uzunluk temel niceliğinden türetilir. Birimi m²'dir.
- 📦 Hacim: Bir nesnenin uzayda kapladığı yeri ifade eder. Uzunluk temel niceliğinden türetilir. Birimi m³'tür.
- density Yoğunluk: Birim hacimdeki madde miktarıdır. Kütle ve uzunluk temel niceliklerinden türetilir. Birimi kg/m³'tür.
❓ Örnek Soru ve Çözümü
Soru: Bir arabanın hızı
72 km/saat ise, bu hızı m/s cinsinden ifade ediniz.
Çözüm:
* Öncelikle km'yi metreye çevirelim:
72 km = 72 * 1000 m = 72000 m
* Sonra saati saniyeye çevirelim:
1 saat = 3600 saniye
* Şimdi hızı m/s cinsinden hesaplayalım:
Hız = Mesafe / Zaman = 72000 m / 3600 s = 20 m/s
Dolayısıyla, arabanın hızı
20 m/s'dir.
🔑 Önemli Notlar
* Temel nicelikler, türetilmiş niceliklerin yapı taşlarıdır.
* Türetilmiş nicelikler, temel nicelikler arasındaki matematiksel ilişkilerle ifade edilir.
* SI birim sistemi, bilimsel ve teknik çalışmalarda kullanılan standart birim sistemidir.
* Niceliklerin birimlerini doğru anlamak ve kullanmak, fizik problemlerini çözmek için önemlidir.
