🧠 Zihinsel Yetersizlik Nedir?
Zihinsel yetersizlik, bireyin zihinsel işlevlerinde ve uyumsal becerilerinde (günlük yaşam becerileri) önemli sınırlılıklar olması durumudur. Bu durum, gelişim döneminde (18 yaşından önce) ortaya çıkar ve kişinin yaşam boyu öğrenme, iletişim kurma, kendi kendine bakabilme ve toplumsal hayata katılma gibi alanlarda desteğe ihtiyaç duymasına neden olabilir.
🎯 Temel Özellikleri
- ✅ Zihinsel İşlevlerde Belirgin Sınırlılık: Bireyin zeka puanının (IQ) yaklaşık 70 veya altında olması anlamına gelir. Bu, öğrenme, problem çözme, mantık yürütme ve genelleme yapmada zorluklar yaşanması demektir.
- ✅ Uyumsal Becerilerde Yetersizlik: Kişinin yaşından ve kültüründen beklenen iletişim, öz bakım, ev yaşamı, sosyal beceriler, toplumsal kurallara uyum, sağlık ve güvenlik gibi günlük yaşam becerilerinde zorluklar görülür.
- ✅ Gelişim Döneminde Başlaması: Bu özelliklerin 18 yaşından önce ortaya çıkmış olması gerekir.
📊 Derecelendirme (Hafif, Orta, Ağır, Çok Ağır)
Zihinsel yetersizlik, bireyin ihtiyaç duyduğu destek düzeyine göre derecelendirilir:
- 🟢 Hafif Düzey: En yaygın görülen türdür. Okuma-yazma ve temel matematik becerileri öğretilebilir. Yetişkinlikte genellikle basit işlerde çalışarak kısmen bağımsız yaşayabilirler.
- 🟡 Orta Düzey: Temel iletişim ve öz bakım becerileri kazanılabilir. Okuma-yazma ve sayısal becerilerde sınırlılıklar vardır. Sürekli denetim ve desteğe ihtiyaç duyarlar.
- 🟠 Ağır Düzey: Sözel iletişimleri sınırlıdır, basit öz bakım becerilerini öğrenebilirler. Tüm yaşam alanlarında yoğun ve sürekli desteğe ihtiyaçları vardır.
- 🔴 Çok Ağır Düzey: Fiziksel engeller de sıklıkla eşlik eder. Öz bakım becerileri için tamamen başkalarına bağımlıdırlar ve sürekli bakım gerektirirler.
💡 Nedenleri Nelerdir?
Zihinsel yetersizliğin birçok farklı nedeni olabilir. Bunlar genellikle şu kategorilerde toplanır:
- 🧬 Doğum Öncesi Nedenler: Down Sendromu, Fenilketonüri gibi genetik bozukluklar; annenin hamilelikte geçirdiği enfeksiyonlar (kızamıkçık gibi), alkol/uyuşturucu kullanımı veya yetersiz beslenme.
- 👶 Doğum Sırasındaki Nedenler: Erken doğum, zor doğuma bağlı oksijensiz kalma (anoksi) veya doğum travması.
- 🚑 Doğum Sonrası Nedenler: Çocuklukta geçirilen menenjit, ensefalit gibi hastalıklar; kazalar sonucu kafa travması, ağır metal zehirlenmeleri (kurşun gibi) veya sosyal ve kültürel yoksunluk.
🌟 Önemli Bir Not
Zihinsel yetersizlik bir hastalık değildir, gelişimsel bir farklılıktır. Erken tanı, uygun eğitim, sevgi, sabır ve doğru desteklerle bireylerin potansiyellerini en üst düzeyde gerçekleştirmeleri ve toplumla bütünleşmeleri mümkündür. Her birey gibi, onların da güçlü yanları ve katkı sağlayabilecekleri yetenekleri vardır.
