6. Sınıf Kelimeleri Kök ve Eklerine Nasıl Ayırırız?

Question

Kelimeleri ayırırken hangi kısmın kök, hangi kısmın ek olduğunu bazen karıştırıyorum. Özellikle yapım eki ile çekim ekini birbirinden ayırmakta zorlanıyorum. Basit bir şekilde nasıl yapacağımı öğrenmek istiyorum.

Answer 1

Kelimeleri kök ve eklerine ayırmak, kelimelerin yapısını anlamamıza yardımcı olur. Bu işlemi yapabilmek için öncelikle kök ve ek kavramlarını çok iyi bilmeliyiz.

Kök Nedir?

Bir kelimenin anlamı ve yapısı olan en küçük parçasına kök denir. Kökler, kelimelerin çekirdek kısmıdır ve hiçbir ek almamış halidir. Kelimedeki ekleri çıkardığımızda geriye kalan anlamlı kısım köktür.

Örnekler:

• Geldi -> "gel" (fiil kökü)
• Gözlük -> "göz" (isim kökü)
• Evler -> "ev" (isim kökü)
• Koşucu -> "koş" (fiil kökü)

Ek Nedir?

Kelimelere gelerek onlara yeni anlamlar kazandıran veya onları cümlede görevlendiren hecelere ek denir. Ekler, kelimenin sonuna gelir ve tek başlarına bir anlam ifade etmezler.

Örnekler:

• -ler (çokluk eki): ev-ler, kalem-ler
• -lik (isimden isim yapan yapım eki): göz-lük, şeker-lik
• -ci (isimden isim yapan yapım eki): simit-çi, göz-cü
• -di (geçmiş zaman kip eki): gel-di, bak-tı

Kök ve Eki Nasıl Ayırırız?

Bir kelimeyi kök ve ekine ayırmak için şu basit adımları izleyebiliriz:

1. Kelimenin anlamlı en küçük parçasını bul. Kelimeyi zihninde eklerinden teker teker ayır. Her seferinde geriye kalan kısmın anlamlı olup olmadığını kontrol et. Anlamlı olan en sade halini bulduğunda, o kelimenin köküdür.
2. Kökü belirledikten sonra geri kalan her şey ektir. Ekleri, köke bağlandıkları yerden (-) çizgi işareti koyarak ayırırız.

Uygulama Örnekleri:

• Çiçekçi -> Çiçek - çi
  (Kök: "çiçek", Ek: "-ci")
• Evimiz -> Ev - i - miz
  (Kök: "ev", Ekler: "-i" (iyelik eki) ve "-miz" (1. çoğul şahıs iyelik eki))
• Okuyucu -> Oku - y - ucu
  (Kök: "oku", Ekler: "-y" (kaynaştırma ünsüzü) ve "-ucu" (fiilden isim yapan yapım eki))
• Kalemlik -> Kalem - lik
  (Kök: "kalem", Ek: "-lik")
• Geldiler -> Gel - di - ler
  (Kök: "gel", Ekler: "-di" (geçmiş zaman eki) ve "-ler" (3. çoğul şahıs eki))

Önemli Uyarı: Bazı kelimeler yapım eki aldığında kökün seslerinde değişiklik olabilir. Örneğin; "yol-cu" kelimesinde kök "yol" iken, "sev-gi" kelimesinde kök "sev-" fiilidir. "Sev-" kökü, "-gi" eki alırken sondaki "v" sesi "ğ" sesine dönüşmüştür. Bu tür ses değişimlerine dikkat etmeliyiz.

Answer 2

6. Sınıf Kelimeleri Kök ve Eklerine Ayırma Çözümlü Test Soruları

Soru 1: "Gözlükçüler" kelimesi kök ve eklerine ayrıldığında aşağıdakilerden hangisi doğru olur?
a) göz-lük-çü-ler
b) gözlük-çü-ler
c) göz-lük-çüler
d) gözlük-çüler
Cevap: a) göz-lük-çü-ler
Çözüm: Kelimenin kökü "göz" ismidir. "-lük" yapım eki, "-çü" ikinci yapım eki, "-ler" ise çoğul çekim ekidir.

Soru 2: Aşağıdaki kelimelerin hangisinde hem yapım eki hem de çekim eki birlikte bulunmaktadır?
a) evler
b) bilgi
c) yazlık
d) kitaplıktan
Cevap: d) kitaplıktan
Çözüm: "kitap-lık-tan" şeklinde ayrılır. "-lık" yapım eki (isimden isim yapan), "-tan" ise ayrılma hal çekim ekidir.

Soru 3: "Sevimsizleşmiş" kelimesi için aşağıdaki çözümlemelerden hangisi doğrudur?
a) sev-im-siz-leş-miş
b) sev-im-siz-leşmiş
c) sev-im-sizleş-miş
d) sev-imsiz-leş-miş
Cevap: a) sev-im-siz-leş-miş
Çözüm: Kök fiil olan "sev-" e "-im" yapım eki, "-siz" yapım eki, "-leş" yapım eki ve "-miş" haber kipi çekim eki gelmiştir.

Soru 4: "Balıkcılar" kelimesi ile "Balıkçılar" kelimesinin kök ve ek açısından karşılaştırılması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Her ikisinin de kökü aynıdır ve ek sayıları eşittir.
b) Her ikisinin de kökü aynıdır fakat ek sayıları farklıdır.
c) Kökleri farklıdır, ek sayıları aynıdır.
d) Her iki açıdan da bir farklılık yoktur.
Cevap: a) Her ikisinin de kökü aynıdır ve ek sayıları eşittir.
Çözüm: İki yazım da aynı kelimeyi ifade eder. Kök "balık" ismidir. "-çı" yapım eki ve "-lar" çoğul çekim eki alır. Yazım farkı (k/ç ünsüzü) sadece ses uyumundan kaynaklanır, kök ve ek yapısını değiştirmez.